Geachte mede-genealogen,

Bij uw genealogisch onderzoek bent u, naast de "gewone" levensfeiten van geboorte,

huwelijk/geregistreerd partnerschap/samenwonen en overlijden, ongetwijfeld ook al eens

"gestuit" op een echtscheiding in de familie.

[illustratie: Ontbinding van huwelijk door echtscheiding, geaccentueerd (door mij, DV) : 8 mei 1947; bron: uittreksel-persoonskaart van Imkje Ritsma (1909-1990), home.kpn.nl/~adrianavanslooten/index.html]

     Als u een goede genealogisch onderzoeker bent  -   om maar iets te noemen : pèrmanent nieuwsgierig, grondig, nauwkeurig, vasthoudend, vooral "open-minded", niet bang voor wat u zelf zoal "tevoorschijn kunt halen" met uw naspeuringen, niet terugschrikkend maar juist grétig om (andermans of eigen) familiegeheimen, pijnlijke/gevoelige/verzwegen kwesties, "vuile was" of taboes uit te zoeken of "op te rakelen" -   heeft u zich in zo'n geval ook niet tevreden gesteld met het noteren van zo'n feit zèlf, of het proberen om een afschrift van de echtscheidingspapieren / huwelijksakte met latere vermelding van de echtscheiding in handen te krijgen; nee, dan heeft u óók moeite gedaan, voorzover de privacy- c.q. archiefwetgeving of het BW dat toelaten, om te proberen aan de gerechtelijke stukken van zo'n echtscheidingsprocedure te komen.

     Misschien bent u in zulke oude processtukken, van tussen 1838 en 1971, weleens de term "overspel" tegengekomen, en heeft dit op u een op z'n minst vreemde of zelfs schokkende indruk gemaakt. Pardon, overspel ?!

     De kwestie is dat, in die periode, de wet niet toeliet dat men ging scheiden "met wederzijdse overeenstemming", en dat vele echtparen die het wèl hierover eens waren óók niet aan veel andere wettelijke eisen voor echtscheiding voldeden, zodat men maar "in onderling overleg" koos

voor de enige àndere optie die de wet toeliet: een echtscheiding vanwege beweerd overspel door

de partner.

     Buiten de rechtszaal was men het dan hierover eens, als de enige manier om van elkaar af te komen, en de rechter deed hiernaar geen uitvoerig onderzoek : in civiele zaken geldt immers in principe de waarheid die partijen samen voorspiegelen als waarheid in het proces ("quod non est in actis, non est in mundo''). Kortom: "De Grote Leugen".  Wantrouwt u dus alle echtscheidingsstukken tussen 1838 en 1971, want er kàn sprake zijn van deze leugenachtige motivatie - maar natuurlijk óók weleens van ècht overspel!  Zie ook een artikel over echtscheiding in de 19e eeuw, door het Zeeuws Archief:

http://zeeuwengezocht.blogspot.nl/2011/03/echtscheiding-in-de-19de-eeuw.html ; beeldcitaat :

    Het Nationaal Archief in Den Haag heeft nu, in juli 2013,

twee uitstekende persberichten uitgebracht over dit onderwerp:

- één over een oproep aan het publiek, ervaringen rond echtscheiding te delen

voor het zogenaamde Verhalenproject ;

- één waarbij het NA een nieuwe Onderzoeksgids presenteert

over echtscheiding in de periode 1838-1939, specifiek in Zuid-Holland.

Zie de actualiteitenpagina van het NA, http://www.gahetna.nl/actueel/nieuws/archief,

beeldcitaat (accentuering door mij, DV) :

Het persbericht van 4 juli 2013,  http://www.gahetna.nl/actueel/nieuws/2013/scheiden-doet-lijden,

beeldcitaat (accentuering door mij, DV) :

Het persbericht van 22 juli 2013,  http://www.gahetna.nl/actueel/nieuws/2013/onderzoek-doen-naar-echtscheidingen-nationaal-archief-0, beeldcitaat (accentuering door mij, DV) :

 (Oftewel, met een variant op een Oudhollands spreekwoord:

  "Scheiden doet niet altijd lijden, maar kan ook van ellende bevrijden,

  en zo allemachtig verblijden : een groot geluk voor beiden!"

)

Kortom : dankzij het Nationaal Archief zijn er nu prachtige nieuwe mogelijkheden

- om goed onderzoek te doen naar echtscheidingen,

- ofwel om uw persoonlijke of genealogische

ervaringen met dit thema te delen...

doe er uw voordeel mee!

Met vriendelijke groet,

Dimitri Vlas

Heb ook een geval uit 1862. Men schuwt totaal niet om ongeoorloofde middelen te gebruiken om een scheiding door te drukken. De eiseres namelijk deelde mee dat haar man eind juli 1856, nadat ze op 9 juli van dat jaar waren getrouwd, de woonplaats Haarlem zonder wettige oorzaak te hebben verlaten. Een trouwakte voldoet waarschijnlijk aan een wettige bepaling om een scheidingproceduren aan de gang te zetten.

Maar wat blijkt, het echtpaar was in 1858 woonachtig in Zutphen en van daaruit vertrokken ze begin 1859 naar Amsterdam. In 1859 of 1860 is de vrouw naar Haarlem teruggekeerd. Haar man zou mogelijk toen nog in Amsterdam woonachtig zijn en dienst doen bij het Zevende Regiment Infanterie. 

Aangezien bij scheiding beide partijen gehoord moeten worden is heel wel mogelijk dat de dagvaarding (moedwillig) naar een ander adres is verstuurd zodat de tegenpartij niet komt opdagen. De laatste dagvaarding zou eerst naar Amsterdam worden verstuurd maar dan toch weer naar Den Helder. Hij heeft nooit naar de rechtbank kunnen komen om zich te kunnen verdedigen.

In ieder geval is de echtscheiding in Haarlem in juni 1862 uitgesproken maar niet bekrachtigd. Was namelijk niet mogelijk omdat de voornamen van de man in verkeerde volgorde waren geplaatst. Enkele maanden later, na herstel van de voornamen, is de scheiding alsnog door het arrondissementsrechtbank van Haarlem bekrachtigd.

Naast de rechtbankverslagen staat ook in de kranten dat de scheiding is bekrachtigd. 

(Een volledig verhaal over deze echtscheiding is te lezen in: "Moord bij C62" dat op 15 februari 2014 zal verschijnen. Die dag is de 100ste sterfdag van de hoofdpersoon in het verhaal.)

mvg, Masje II