De familienaam Van den Helm/Van der Helm geeft aan dat Helm een plaats moet zijn die ook bekend staat als De Helm of De Hellum. VOC-opvarenden lijkt hetzelfde te zeggen: Helm of Den Helm. Dan valt het Deense eiland af, want als dit al bekend was in Nederland, zal het zeker niet bekend hebben gestaan als DE Helm, maar domweg als Helm. Googlen op "De Hellum" lijkt op te leveren dat de inwoners van Hellum bij Slochteren inderdaad hun dorp ook wel De Hellum noemen. Het staat niet helemaal vast, en ik kom er niet helemaal uit, maar sommige Google-resultaten suggereren iets dergelijks.

Voorts vind ik 'Marten(s)' aardig Gronings klinken, meer naar het midden des lands wordt het 'Maarten', en in het zuiden 'Merten' of 'Martinus'.

Ook zou nog gedacht kunnen worden aan iets in de buurt van Houtewael of Amsterdam, een herberg of plek die De Helm heette, en die zo bekend was dat men precies wist wat er mee bedoeld werd. Hiervoor zou kunnen pleiten dat het kaartje van het Meertens Instituut op de naam Van Helm vrijwel uitsluitend naamdragers in en om Amsterdam aangeeft, waar Van der Helm of Van den Helm een aardig gelijkmatige spreiding over heel Nederland aangeeft, met wel extra veel naamdragers in de buurt van Den Haag.

Maar ik schat Hellum bij Slochteren toch wel aardig hoog in. Een echte Groninger zou moeten (kunnen) bevestigen of Hellum daar ook wel De Hellum genoemd wordt. Wil de Echte Groninger zich hier melden?

Ik kreeg net elders ("waar ligt Hellum zoal") een reactie opgetekend uit een Prisma-plaatsnamenboek. Hellum zou in de Middeleeuwen o.a. de namen De Hellem, Helm hebben gehad.

Aan een huis met de naam "De Helm" of iets in die trant heb ik nog helemaal niet gedacht. Zo'n huis bestaat wel in Utrecht, maar voor een Utrechtse komaf heb ik geen enkel bewijs, behalve dan wellicht dat Jasper zijn derde huwelijk met een meisje uit Groenkan (tegen Utrecht aan) sluit en daar in de buurt (Oostveen)  later (in 1684, 15 jaar na zijn derde huwelijk) illegaal ergens zijn ossen laat weiden. Dan ben je geneigd te denken: hij zal zijn ossen toch niet van Diemermeer naar Oostveen hebben laten lopen voor wat gras, hij zal daar zelf wel grond bezeten hebben. Of zijn vrouw heeft daar grond geërfd, wat denk ik nog het meest voor de hand ligt.

Utrecht zal het inderdaad niet wezen.

Ik denk dat, als Hellum bij Slochteren volgens het plaatsnamenboek vroeger inderdaad ook De Hellum heette, je het daar moet zoeken, en anders misschien een huis of herberg De Helm die je wellicht bij Houtewael kon vinden. Maar De Hellum als Gronings voor Hellum verklaart het beste waarom de familie Van DEN Helm heet, en niet Van Helm. Mijn vrouw heet ook Van DEN Haak, en die naam blijkt afkomstig van een gebiedje De Haak, bij Zegveld. De n achter 'de' hoort bij de vierde naamval die volgt op 'van', vandaar Van deN Helm. Jasper zal gedacht hebben: 'DE Helm is de plaats waar ik vandaan kom, dus noem ik mij Van DEN Helm'. Is grammaticaal ook correcter dan Van der Helm, want het woord helm is mannelijk, en Van der Helm laat een (foute) vierde naamval vrouwelijk zien. Dus zijn Nederlands was ook goed!

Het kerkje van Hellum is wel een van de oudste kerken van Groningen. Misschien moet je het eens gaan bezichtigen om te zien of er een oude grafzerk is van mensen die je zoekt. 'Verborgen verleden'....?

PS Waar blijven de Groningers op het StamboomForum?! Vertel ons of Hellum ook De Hellum heet in het Gronings!

("de vader daer woonde aen Houtewael ?????).

Zo staat het volgens mij in de eerste ondertrouwinschrijving van Jasper in 1656. Wie woonde er nou in Houtewaal? Jasper, zijn vader of beiden?

Ik zou die akte hier graag plaatsen, maar ik weet niet hoe ik hem a) moet vergroten en dan opslaan en b) vervolgens hier moet plaastsen. Ik kan hem wel vergroten, maar niet vergroot opslaan. En al helemaal niet plaatsen.

Hartelijk dank Pauwel voor het plaatsen van die twee aktes. Mij lukte het maar niet. Het plaatsen van de inschrijving in het poorterboek is overigens volstrekt zinloos. Nog nooit zo'n onleesbaar handschrift gezien.

Ik hoop dat men met name nog eens goed wil kijken naar de eerste tekst, derde handgeshreven regel. Woonde de vader nou wel of niet ook in Houtewael? "de vader daer woonde aen Houtewael". Zijn (Jasper) beroep was overigens huistimmerman.

Macy maakte mij attent op de handtekening van Jasper. Nu heb ik eens naar beide handtekeningen zitten kijken en dan valt mij op dat de oudste handtekening in ieder geval wat de letter e betreft, Duits handschrift lijkt te zijn! Bij zijn tweede huwelijk gebruikt hij onze normale letter e. Moeten we Helm dan toch buiten Nederland zoeken?

 En als het geen Duits handschrift is, zou het dan wellicht Deens kunnen zijn? Er staan wel Deense kirkeboeger uit het midden van de 17e eeuw op internet, maar bij gebrek aan kennis van Deens en het handschrift kan ik alleen de maanden en de namen (die in normale letter geschreven zijn, lezen, maar de rest niet.

http://www.sa.dk/ao/SoegeSider/Kirkeboeger.aspx

Hier een transcriptie van de belangrijke gedeeltes.

Den 18 maert 1656

Compareerden als vooren Jasper Martense

van helm huijstimmerman out 26 jaer

de vader daer woonde aen houttewael

ende Jannetje Stevens van houtewael weduwe

van Jan Janse woonde aldaer

Compareerden Jasper Martense van hellem huijstimmerman

weduwnaar van Jannetie Stevens woont inden diemermeer

ende Levijntie Clements van A oud 21 jare geassisteert

met haer moeder Baertie Hendricx woont buijten

St Anthonis poort

Ik leid uit de eerste akte af dat de vader van Jasper Martense aan de Houtewael woonde. 

Meer over Houtewael, ook Oetewael genoemd, in bijgaande link: http://www.onsamsterdam.nl/component/content/article/15-dossiers/60-hier-gebeurde-het-zeeburgerdijkborneostraat-5-maart-1651

Hartelijk dank. De transcripties had ik eigenlijk al, maar ik vind het wel belangrijk te weten of nu Jasper in houtewarl woonde of zijn vader. Ik lees er zelf ook in dat zijn vader daar woont/woonde. Als het woonde was, is dat wat vreemd. Is de vader dan even tevoren verhuisd of overleden? Hij heeft in ieder geval nog wel zijn consent kunnen inbrengen. Ik hoop dat anderen zich ook nog eens over de vraag willen buigen wie daar nou precies in Houtewael woonde. Als meer mensen jouw lezing, die ook de mijne is, onderschrijven, dan raak ik wat meer overtuigd van de juistheid daarvan.

Verder hoop ik dat iemand nog eens jaar de twee handtekeningen van Jasper wil kijken. Met name de eerste vind ik afwijkend van het Nederlandse handschrift. Toch Duits of Deens dus????

In de tekst staat tweemaal 'woonde'. De vader 'woonde' aan Houtewael, en bruid Jannetje, weduwe van Jan Janse, 'woonde' aldaar. Ik denk dat er slordig geschreven of gespeld is, en dat je beide keren moet lezen 'woonende aldaar'. Het 'woonde' bij Jannetje zal op haar slaan, en niet op haar overleden echtgenoot Jan Janse, want de opschrijver is niet geïnteresseerd in de woonplaatsen van Jan Janse, maar wel in die van Jannetje Stevens. Dus ook voor Jaspers vader zal gelden 'woonde aan houttewael' = slordig voor 'woonende aan houttewael'.

'Woonende hier' of 'woonachtig daar' is ook een gebruikelijke formulering in dit soort tekstjes.

Mee eens, Frits.

Op de site van het gemeentearchief Amsterdam kun je tranportakten voor 1811 raadplegen. Door te zoeken op lokatie Oetewael en aanverwante schrijfwijzen (kies: rol - straatnaam in bron) kun je een aardig beeld krijgen van de bewoners van dit gehucht uit de periode tot 1650.

Hieronder een link naar een afbeelding van de plaats Houtewael anno 1625: http://books.google.nl/books?id=ubAKAAAAQAAJ&pg=PT25&lpg=PT25&dq=houtewael&source=bl&ots=v0xt3Sh8PY&sig=sbTv2cYjcGGBdxWiKlO9WDCgzow&hl=nl&sa=X&ei=4DKFULi7LPGR0QXskICgDg&ved=0CC0Q6AEwAA

Ik denk wel dat jullie gelijk hebben en dat de dominee niet erg geïnteresseerd geweest zal zijn in de woonplaats van Jaspers vader. Laten we het dus maar uitleggen als "wonende".

Bedankt voor de plaatjes. Ik heb  in het verleden ook al wat oude dingen van Houtewael gevonden, o.a. schetsen van Rembrandt. Ik zoek vrolijk verder, maar raak er hoe langer ik over zijn handschrfit nadenk van overtuigd dat hij toch Duits of Deens was. De eerste keer lijkt hij zelfs te tekenen met Jasper Mortens (niet Martens),. Ik heb ergens een site met oud deens handschrift gevonden en heb zitten vergelijken.

De letter e die hij gebruikt, komt in het Deense handschrift voor, in het Duits ken ik eigenlijk alleen een anders geschreven letter e. Maar  daar kenden ze misschien, net als in Denemarken,  wel meer varianten.

En waarempel heb ik nu ook een plaatsje Hjelm in Denemarken gevonden, op het eiland Moen. Dat is in ieder geval een stuk beter dan het onbewoonde eilandje van die naam dat ik al eens eerder vond. Daar heb ik eigenlijk nooit in geloofd.

Normaal gesproken worden de adressen van bruid en bruidegom genoteerd;

'woon(en)de aen Houtewael' zal daarom bij Jaspar Martense horen.

Het consent van zijn vader is ingebracht (zie kantlijn), en achter 'de vader' staat 'daer'. 

Ik neem aan dat 'daer' verwijst naar 'Helm'. 

Zie ook de eerdere reacties van Jacobus op deze topic (13 sep 2011).

Hallo Liesbeth,

N.a.v. je vraag via PB naar de herkomst van het type handschrift van Jasper Martens uit 1616 kan ik je mededelen dat dit type schrift in die tijd in Noord- en Oost-Nederland niet ongebruikelijk is. Als voorbeeld van het schrift in de Provincie Groningen kun je het kerkeboek van Midwolda, in de omgeving van Hellum, bekijken, bijv. in 1648:

http://www.allegroningers.nl/index2.php?task=bladeren&id=468&gemeente_key=&registertype_key=&jaar=&entiteit=register&aktegegevens=&option=com_genealogie&Itemid=59&cp=15&pp=14

of Noordbroek, ook in de omgeving van Hellum, bijv in 1624, waar twee soorten 'e' door elkaar gebruikt worden, de puntige en de ronde.

http://www.allegroningers.nl/index2.php?task=bladeren&id=491&gemeente_key=&registertype_key=&jaar=&entiteit=register&aktegegevens=&option=com_genealogie&Itemid=59&cp=2&pp=1

Groet, Chris