Als bij de aangifte van een geboorte van een kind in 1910 is aangegeven dat de vader onbekend is (en naar men zegt een afkoopsom is betaald) is dan de vader ooit nog te traceren? Als naam wordt wel genoemd Klaassen of Claasen uit Arnhem. De moeder werkte destijds in Arnhem en woonde daar intern in hotel de Pauw (?)

Wie kan mij verder helpen?

Beste mijnheer Hendriksen,

Hier is het interessant om u een beetje te verdiepen in die tijd rond 1910 en haar mentaliteit, in het nogal wereldvreemde wettelijke afstammingsrecht, de betrokken instanties en hun bewaard gebleven documenten.

Die afkoopsom was voor een ambtenaar van de burgerlijke stand geen relevante informatie. Die onderzocht bij de aangifte alleen of er juridisch een vader was, dus of er iemand getrouwd was met de moeder, dan wel of er iemand juridisch de verantwoordelijkheid voor het kind had genomen, een erkenner.  Een biologische vader was er natuurlijk altijd, maar veel mannen wilden niet met de moeder trouwen of het kind erkennen. En veel mannen konden dat juridisch ook niet eens, wie zelf getrouwd was mocht niet bij een andere vrouw een kind erkennen... denk bijv. aan de duizenden huisvaders die bij een dienstmeisje een kind verwekten. Gezien vanuit de hypocriete normen en waarden in die tijd leefde de man flierefluitend verder, want ook uit de registers bleek niets over zijn vaderschap, en het feit dat hij het meisje met een kind liet zitten.  En het meisje dat overduidelijk moeder was zonder partner, wat ook voor de buitenwereld te zien was aan de registers van geboorte die alleen een moeder vermeldden, werd als zondig beschouwd, verdorven, en kwam meestal in een klooster of zgn. tehuis voor gevallen meisjes terecht, waar vaak ook nog de baby van haar werd afgepakt. Traumatische, hypocriete tijden.

In alle gevallen waarin er iets bijzonders is gebeurd in de verhouding tussen ouders en kinderen (bv. ontbreken van een juridische vader, adoptie, vermissing of overlijden van een ouder, echtscheiding, ondertoezichtstelling, uithuisplaatsing, ontzetting of ontheffing uit de ouderlijke macht, toevertrouwing door het OM aan pleegouders) is vanaf 1909 het voogdijregister een van de beste bronnen.  Zie bijvoorbeeld  http://www.gahetna.nl/vraagbaak/onderzoeksgids/voogdij-zuid-holland#na_1838 , http://www.gahetna.nl/collectie/archief/index/index/zoekterm/voogdijregister/aantal/20 en http://www.hetutrechtsarchief.nl/onderzoek/onderwerpen/voogdijzaken . De sets  voogdijregisterkaarten die al zijn overgedragen aan archiefinstellingen vindt u beschreven op hun websites, in principe, bij de archieven van de kantongerechten. In uw geval, als we uitgaan van een geboorteplaats Arnhem, bijvoorbeeld hier,  http://www.geldersarchief.nl/zoeken/?mivast=37&mizig=210&miadt=37&miaet=1&micode=1096&minr=881993&miview=inv2&milang=nl . Beste bronnen, omdat u daar niet alleen rechterlijke uitspraken mee kunt opsporen, maar ook maatregelen van de officier van justitie en handelingen of rapportages van voogdij-instellingen. Dit leidt naar veel voor u interessante archiefstukken.

Voogdijregisterkaart, naoorlogs model, voor de automatisering. Bron :  www.stamboomforum.nl/familienamen/2/50697/0/lydia_faas

Vroeger werd de rechter altijd op de hoogte gebracht als er bij een geboorte sprake was van een kind dat juridisch alleen een moeder had, om voogdij te regelen. Ook de officier van justitie van het OM kon zijn betrokken, in het kader van een zgn. voorlopige toevertrouwing. Hun bemoeienis leest u in het Voogdijregister.

Vervolgens werd de gerechtelijke bemoeienis aanleiding voor de betrokkenheid van de Voogdijraad, de voorloper van de Raad voor de Kinderbescherming...

...en die leidde weer tot inschakeling van voogdij-instellingen, hulpverleningsinstellingen, tehuizen of eventuele kerkelijke welzijnsinstellingen...

...en instellingen voor inkomensondersteuning, zoals de gemeentelijke diensten Armbestuur, Armenzorg en Maatschappelijk Hulpbetoon, de voorlopers van de moderne Sociale Dienst...

De wet is hier belangrijk. Zoals ook in het moderne artikel 1:394 van het Burgerlijk Wetboek : de verwekker van een kind dat alleen een moeder heeft (een niet-erkend kind, juridisch vaderloos kind dus) is verplicht bij te dragen in het levensonderhoud van een kind.  Overheids- en hulpverleningsinstellingen wezen de onwetende moeders met nadruk hierop, en drongen er bij de moeder meestal sterk op aan om dan ook de naam van de biologische vader te noemen. Niet alleen in het belang van de afstammingskennis bij het kind, maar zeker ook uit puur eigenbelang, om de moeder zover te krijgen inderdaad bij de rechter zo'n vordering in te stellen tegen de biologische vader, waarmee zij, de overheids- en hulpverleningsinstellingen, hoopten van de door hen gemaakte kosten bij de hulpverlening aan moeder en baby een groot deel te kunnen terugkrijgen, verhalen op die biologische vader.

Al die schriftelijke verslaglegging van de bemoeienis van al die rechters, overheden en instellingen, kan dus voor u interessant zijn, want in veel gevallen zijn er archieven bewaard gebleven van een instantie bij welke de moeder zich heeft uitgesproken over de identiteit van de biologische vader. 

- Nu is het belangrijk dat u eerst, als het ware, genealogisch goed uw huiswerk heeft gedaan over de betrokken baby en moeder. Geboorteakten, inschrijvingen in het bevolkingsregister tot 1939, uittreksels uit de persoonskaart door het CBG. Met de adressen kunt u bijv. via Google of Archieven.nl onderzoeken of het telkens om eigen woonadressen, pleeggezinnen, opvanghuizen, kloosters of klinieken is gegaan.

- Een goed stappenplan in uw geval is dus, om vervolgens te beginnen met het zoeken naar die voogdijregisterkaart in het archief. Maak een goede foto of kopie ervan. Loop alle daarop vermelde data, beslissingen, uitspraken, maatregelen en instanties na, en zoek meteen in de archiefinventarissen op internet of er van die instanties nog archieven bewaard zijn gebleven. Als u daarin verwijzingen tegenkomt naar verdere data, beslissingen, uitspraken, maatregelen en instanties, noteer dan ook die goed, en ga dan ook die sporen na. Zijn de archieven bewaard, vraag dan de voor u relevante documenten bij de archiefinstellingen ter inzage, en maak kopieen.

De meeste kans voor een goed genealogisch resultaat heeft u, als u letterlijk probeert dit hele netwerk voor u te zien, van moeder, baby, biologische vader, rechter en OvJ, Voogdijraad, voogdij- en hulpverleningsinstellingen, gemeentelijke dienst Armenzorg, Armbestuur resp. Maatschappelijk Hulpbetoon, tehuizen, evt. kerkelijke sociale instellingen, en evt. andere betrokkenen.  Zij allemaal leverden schriftelijke stukken, en de kunst is uit te vinden wat er bewaard is gebleven. Alles staat met elkaar in verband, archieven bewaren van veel instanties nog een schat aan documenten, en alleen u kunt ook die documenten logisch bijelkaarbrengen, zodat een logisch, zo compleet mogelijk beeld ontstaat. Geen losse feitjes, maar een inzicht bij u, een verhaal over hoe de gang van zaken was in het leven toen, liefst inclusief de namen van baby, moeder en biologische vader natuurlijk.  Moeilijk werk, maar mooi werk!

Succes met uw onderzoek,

met vriendelijke groet, Dimitri Vlas

Mijn complimenten voor de zeer uitvoerige en interessante informatie van dhr. Vlas!

Ook mijn heel hartelijke dank voor deze zeer uitgebreide uiteenzetting, Dimitri Vlas, die ik zeker zal opslaan voor nadere bestudering en gebruik. Ik ben zelf al jaren geleden de genealogie gaan beschouwen niet als doel, maar als kapstok voor het schrijven van mijn familiegeschiedenis.

Regelmatig duik ik in de stoffigste hoeken van archieven en schraap elk strohalmpje dat antwoord kan geven op vragen omtrent wie, wat, hoe, waar, waarom, hoe zagen zij die gebeurtenis etc. Niet alleen lukt het zo maar al te vaak, zelfs in de 17e eeuw, om hele verhalen in geuren en kleuren boven tafel te krijgen, belicht vanuit verschillende perspectieven, maar er blijken aan elk verhaal steeds weer aspecten naar boven te komen die weer leiden tot nieuwe ontdekkingen, nieuwe verhalen.

En in meerdere zo opgediepte stukken worden geheel onverwacht de naaste familieleden van de betrokkene opgesomd. Waarvan dan weer steevast een aantal blijken te ontbreken in de genealogie...

Desondanks kan ik mijn aanpak wel zeer chaotisch noemen, terwijl de uwe juist uiterst systematisch is.

Het is overigens beslist niet altijd zo geweest dat de man flierefluitend verder leefde. En niet alleen omdat de door u genoemde instanties maar wat graag de biologische vader achterhaalden, maar ook omdat de vaders vaker dan gedacht  bereid waren zorg te dragen voor hun buitenechtelijk nageslacht. Niet alleen in Downton Abbey, ik ben hier ook twee gevallen van in mijn familie tegengekomen. De buitenechtelijke kinderen zijn in beide gevallen goed terechtgekomen.

Er zijn me geen gevallen bekend van ongehuwde moeders die op een zorgzame begripvolle samenleving mochten rekenen voor de jaren '60 van de vorige eeuw.

Geachte heer Vlasboom, beste Dimitri

Erg bedankt voor jouw uitgebreide en nuttige informatie!

Ik hoop op deze wijze er achter te komen waar ik mijn voor-vaderen moet zoeken. Ik houd je zeker op de hoogte van de vorderingen.

Met hartelijke groet,

Gerard Hendriksen

Met veel dank aan de heer Dimitri Vlas, Hierbij nog kleine aanvullingen over dit onderwerp - mijn succesverhaal. Volgens gemeenteambtenaren weleens gehoord dat men in potlood iets noteerde op persoonskaarten (per gemeente verschillend of daar wel of geen dossier is). Dan heb ik het niet alleen over de persoonskaart aanwezig bij het CBG. Omdat alleen het laatste exemplaar aanwezig is bij het CBG, deed ik ook onderzoek bij gemeentes waar men woonde, overal in alle relevante plaatsen kan iets aanwezig zijn - voor mijzelf en aangetrouwde voorouders niet beperkt tot Nederland. 

Hetzelfde verhaal betr. aantekening over de identiteit vader kan soms genoteerd zijn op index-archiefkaarten van dossiers bij bijv. rechtbank (dan veronderstel ik, dat het ook blijkt in zulke dossiers indien bewaard). In het buitenland was dat het kantongerecht waarvan wel een dossier (zonder index-archiefkaart was) nog net niet vernietigd, omdat men veronderstelde dat de persoon over wie dat ging niet meer in leven was - overleden tijdens of ergens kort na de tweede wereldoorlog. De dossiergegevens van het kantongerecht zijn in dit geval genoteerd in de kantlijn van de geboorteakte (vaderschapsactie voor levensonderhoud van het kind). 

In oude kranten van de KB heb ik ter aanvulling van ontbrekende gegevens nog meer gevonden - van onder andere gescheiden voorouders. Van alles is mogelijk en het woonadres is dan ook niet altijd bekend van de verdwenen vader in die tijd voordat men ging scheiden. Faillissementen maakten ze ook mee, er is in mijn geval veel over op sites met kranten zoals deze website, http://www.delpher.nl/nl/kranten

In mijn eigen kwartierstaat zijn een aantal voorouders niet met elkaar getrouwd, maar wel kinderen kregen zoals mijn overgrootouders van vaderszijde (mijn vader's moeder, dit betreft haar ouders). Dat is eenvoudig onderzoek geweest bij de gemeente Amsterdam en plaatsen in die omgeving omdat zij allebei op hetzelfde woonadres zijn genoteerd op alle adressen. Voor anderen was het gezin kinderen bekend met zijn achternaam, de Wit. (In burgerlijke stand aktes en bevolkingsregisters zijn de kinderen vermeld met de achternaam van hun moeder: Haavekost.) Het is eigenlijk nog ingewikkelder, omdat zij ook vermeld kan zijn als de weduwe mevrouw E. Korff-Haavekost, of alleen met de achternaam van haar eerste man: Korff.
Het wordt nog erger als men op de site van het CBG kijkt in de jaargangen van het: Algemeen politieblad, periode 1852-1946; zie achternaam met spelling: Havekost. / -> http://www.cbg.nl/

Toen mijn grootmoeder op jonge leeftijd voor de eerste keer wilde gaan trouwen, ontdekte zij bij de gemeente dat zij het - nog niet erkende - kind was van een ongehuwde moeder en eigenlijk de achternaam had van haar moeder. Om te kunnen trouwen werd toen verteld, dat zij eerst door haar biologische moeder erkend moest worden. Dat is inderdaad gebeurd om die reden, het bewijs daarvan blijkt uit de kantlijn van mijn grootmoeder's geboorteakte van het jaar 1881 (erkenning door de moeder was ook van belang voor het erfrecht). Mijn grootmoeder was een van de niet-wettige kinderen van haar moeder's tweede relatie (weduwe zonder kinderen; uit haar eerste huwelijk is een wettig kind bekend, dat maar enkele weken heeft geleefd).

In mijn kwartierstaat voorouders van moederszijde heb ik nog een voorouder gevonden - dankzij familysearch.org - plaats Lisse, rooms-katholieke doopregisters: Jacobus Visscher, geboren en gedoopt in Lisse 16 juli 1821. Dat heb ik onder meer gepubliceerd op mijn sites kazenbroot.eu (stambomen met genealogieprogramma) en kazenbroot.nl (zonder genealogieprogramma voor mijn familiegeschiedenis).
Mijn archiefonderzoek duurt nog voort, zie verder daarover onder andere deze webpagina, http://www.kazenbroot.nl/Marianne-naamkunde.html

@ Marianne Deden: Heeft u ook een rechtstreekse link naar bedoelde scans?

@ Maggy, Behalve te vinden op mijn eigen site nu met link naar die pagina, hieronder gemakshalve ook met die op familysearch.org - als eerste de geboorteakte is Lisse, geboorteakte nr.27 (volgens wiewaswie.nl, waar de registratiedatum = momenteel aktedatum verkeerd is 17 juni 1821 is juister 17 juli 1821, gemeente Lisse, burgerlijke standakte van het kind Jacobus Hartveld, zoon van Johanna Hartveld, oud twintig jaren, geboortedatum 16 juli 1821 in Lisse. Aangifte door de dorpsvroedvrouw Elisabeth Schaap. Getuigen: Riemert Smakman en Pieter Berkhout, dat zijn buurmannen van de moeder. Zie verder akte, "Netherlands, Zuid-Holland Province, Civil Registration, 1679-1942," index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-267-12452-18609-26?cc=1576401&wc=9PG2-SP6:111552201,109179501 : accessed 1 April 2015), Lisse > Tienjarige tafels 1812-1842 Geboorten 1812-1842 > image 212 of 611; Nationaal Archief, Den Haag [National Archives, The Hague].

=> https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-267-12452-18609-26?cc=1576401&wc=9PG2-SP6:111552201,109179501

-------

De doopakte ga ik nu verder zoeken op familysearch, volgt hieronder, dat is via zoekakten.nl, Rooms-Katholiek dopen plaats Lisse, provincie Zuid-Holland, Nederland, film M99Q-VIF (zoals vermeld op zoekakten.nl.) Dat is datum 16 juli 1821 r.kath. gedoopt in Lisse, familysearch.org, image 53/129, men leest linksboven anno 1821, als men dat moeilijk leesbaar vindt, het is beter leesbaar vorige pagina image 52/129 dus dat is vanaf januari, voor de leesbaarheid dat eerst en daarna de pagina met bedoelde doopinschrijving, 

=> https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-1951-31116-5399-30?cc=2037907&wc=SMMK-L24:345830201,345951001,345951002

- - -

Vanwege correcte bronvermelding voor doopakte image 53/129, -> "Netherlands, Zuid-Holland Province, Church Records, 1076-1916," images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-1961-31116-5642-25?cc=2037907&wc=SMMK-L24:345830201,345951001,345951002 : accessed 1 April 2015), Rooms Katholiek > Lisse > Dopen 1760-1865 Trouwen 1805-1865 Overlijden 1805-1811, 1816-1859 > image 53 of 129; Rijksarchiefdienst Nederlands, Zuid-Holland [Netherlands National Archives, Zuid-Holland].

=> (Zie datum 16 juli jaar 1821, Jacobus Visscher, filius illegitimus Joannis Acatholici ex Hillegom et Joanna Hartevelt ex Lisse. - Suscepit Catharina Croon ex Lisse. (= gedoopt kind Jacobus Visscher, onwettige zoon van Joannis niet-katholiek uit Hillegom en Joanna Hartevelt uit Lisse. - Doopgetuige Catharina Croon uit Lisse.) https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-1961-31116-5642-25?cc=2037907&wc=SMMK-L24:345830201,345951001,345951002

=> https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-1961-31116-5642-25?cc=2037907&wc=SMMK-L24:345830201,345951001,345951002

= = = = =

Op de site wiewaswie.nl, bij deze geboorteakte van Jacobus Hartveld, wanneer men inlogt bij wiewaswie.nl, dan kan men de foutmelding lezen door mij over de geboorteaktedatum 17 juni 1821 = 17 juli 1821, en momenteel ook nog bij die akte na inloggen, 2 commentaren lezen waaronder mijn antwoord over de doopakte gegevens met mijn transcriptie door iemand anders op wiewaswie.nl, geplaatst (afkomstig van mijn site kazenbroot.nl, overigens zonder dat ik dat wist is wel jammer maar dat gebeurt ook met links naar sites van kranten op internet en wikipedia is welbekend zonder contact met mij - op wiewaswie.nl had ik bovendien mijn stamboom geplaatst en dat moest worden verwijderd, de vraag van die andere persoon is na maanden nog steeds niet beantwoord en nu vandaag 1 april 2015 alweer alleen maar door mij - wel merkwaardig alsof men het nu nog te druk heeft vanaf eind 2014, ik heb geen idee wie die vraag heeft geplaatst met alleen voornaam erbij, ik hou rekening met privacy maar de vraag is wel openbaar), -> https://www.wiewaswie.nl/personen-zoeken/zoeken/document/a2apersonid/96163502/srcid/24477731/oid/1/ct/1

Pastoors was er veel aangelegen om de vader van het kind te weten en daarom vind je in de doopboeken vaak de verwekker vermeld. Dat gebeurde in een "goed gesprek" voor de doop. Soms was het ook in de lokale gemeenschap bekend wie de vader was. In Actaboeken van de hervormde kerk gaat men soms ook in op een "in hoerendom verweckt" kind. Naar de humor van die dagen werd het onecht kind vaak naar de vader vernoemd. Was het een meisje, dan kreeg het de vrouwelijke vorm van zijn naam.  Voor de Franse tijd stonden erg hoge straffen op overspeligheid en moest zeker de dader flink in de beurs tasten. In de rechterlijke archieven vind je die terug in aparte registers, in Zeeland de registers van het regionale landrecht. Als er een "afkoopsom" is betaald kan die bijv. bij een notaris zijn vastgelegd.

Dies Martens

L.S., Mijn voorbeelden hebben geen betrekking op personen met het oudste beroep van de wereld.

De uitdrukking in de nederduits gereformeerde actaboeken slaat niet op die eeuwenoude bezigheid maar is, vinden we nu, een onsympathieke manier van het benoemen van niet in de echt verkregen kinderen. in de katholieke kerk kennen ze het biechtgeheim maar in deze kerken moest de moeder en eventueel de verwekker bij de zondagse dienst in het openbaar voor de kerkgangers haar "zonde" belijden en vergiffenis vragen. Waarvan acte.

Misschien even kijken wie de aangeveer is van de kinderen. Het kan de vader zijn, dat heb ik ook bij een persoon gehad die maar liefst 15 onwettige kinderen van een persoon kreeg. Bij de afstammelingen van de kinderen is wel bekend wie de biologische vader was en hij was ook steeds de aangever van de kinderen, blijkt uit de geboorteakte's.

Het volgende is ook mogelijk, gelezen vroeger in een uitgebreid artikel in een van de kranten in de Haagse regio, betreft het huwelijk van een ouder echtpaar met allebei dezelfde achternaam, in dit geval als ik me niet vergis: Pronk. Het was een uitgebreid artikel waarin werd beschreven, dat hun kinderen ontdekten - dat hun ouders niet met elkaar waren getrouwd. In plaats van een huwelijksjubileum te vieren werd dat de viering van het huwelijk van dit echtpaar (vermoedelijk: Pronk - Pronk).
Wanneer men dat leest, inderdaad het was daarvoor nog niemand opgevallen - simpelweg door dezelfde achternaam van hun ouders. In het artikel is uitgebreid over de reden geschreven waarom zij vroeger niet zijn getrouwd, kan zijn een ernstige gebeurtenis - bijvoorbeeld een overlijden van een naast familielid, reden waarom een huwelijk werd uitgesteld. Daarvan heb ik onthouden, dat zij vanaf dat moment zijn gaan samenwonen - niet de bedoeling dat zij niet met elkaar zouden gaan trouwen - eind goed al goed tientallen jaren later eindelijk met elkaar getrouwd, groot feest met alle nakomelingen erbij.

TIP: Als vader onvindbaar is, ook in vroeger eeuwen best mogelijk dat hij wel gevonden kan worden wel of niet per ongeluk als "vrouw" genoteerd. Voorbeelden voor genealogen? Iemand vorige eeuw vermeld in tienjaren tafels of zoiets indexen met voornaam van een vrouw bijv. Cornelia of Johanna, met wel de juiste familienaam. De datum was ongeveer wat ik zocht en tot mijn verbazing was het de gezochte man - in de burgerlijke stand akte met voornaam zoiets als Cornelis of Johannes, met veel voorkomende familienaam, in dit geval regio Rotterdam. Daarvan geen link als voorbeeld, maar wel van hierna, zie paginanr.11, vervolg van gebeurtenissen in het jaar 1679. - Op belijdenis: 6 Aug.: "Jacobus Bronckhorst is op 't betoonen van sijn leetweesen over sigh te cleeden in vrouwenkleederen, etc. en belofte van sigh beter te sullen draagen, wederom tot de Tafel des Heeren toegelaten." Zie verder -> http://geneaknowhow.net/vpnd/bronnen/nh/egmond-binnen/egmond-binnen_lm_3-1_1664-1696.pdf

Vaak ook is de vader iemand uit de onmiddelijke omgeving. Zeker buiten de grote steden. Na een zoektocht via het FIOM die de adoptie van veel buitenechtelijke kinderen regelde in de jaren 1956 en verder, vond ik wel mijn moeder, maar in de officiele documenten staat nergens wie de vader is. De katholieke kerk werkte niet mee, en toen ik uiteindelijke de familie vond, bleek het een fluitje van een cent. Ik lijk namelijk sprekend op mijn vader en de broers en zussen van mijn moeder zagen het meteen....