stamboomforum

Forum logoArchiefinstellingen, bronnen en inventarissen » Loondoorbetaling stakend NS-Personeel sept 1944 - mei 1945 uit Nationaal Steunfonds opgelost [opge



Profiel afbeelding

 Voor de 2e keer in een paar jaar tijd wordt ik er mee geconfronteerd, dat in een boek (met tenminste één wetenschappelijk medewerker) stukken worden genoemd zonder bronvermeldingen/voetnoten.

  • Dit keer gaat het om een boek uit mei 2019 over de Nederlandse Spoorwegen 1939 - 1945. Op blz. 138 staat een afdruk van een loon-/salarisbetalingslijst van stakende NS-personeelsleden. Herkomst blijft onvermeld, voetnoten kent het boek niet en er worden slechts in algemene zin archieven opgesomd.
  • Ik zocht tevergeefs in het Utrechts Archief, dat als optie noemde het archief van het Nationaal Steun Fonds bij het NIOD in Amsterdam. Daar heeft men voor mij gezocht en niets gevonden. N.B.: Het Nationaal Steun Fonds kreeg zijn gelden via Bankier van het Verzet Wally/Walraven van Hall (1906 - 1945) - broer van de latere burgemeester Gijs van Hall - te Amsterdam (?). N.B.: Van 1931 tot 1940 woonde hij te Zutphen.

Vraag: Wie weet mij het Archief en Inventarisnummer te melden?

Martin Jongkoen - 12 feb 2020 - 14:45 (laatst bijgewerkt 12 feb 2020 — 15:55 door auteur)

Al geprobeerd een van de auteurs te benaderen? De eerste auteur is op Facebook (link).
Overigens, voor details van de achtergrond van de auteurs, hoewel Martin natuurlijk bekend, zie hier.
Terzijde : staat er op de genoemde lijst een datum en/of plaatsnaam? Wat is exact de titel van het document? Misschien helpt dat hier.

Peter S - 12 feb 2020 - 18:33 (laatst bijgewerkt 12 feb 2020 — 19:10 door auteur)

Ik zou het zoeken bij het Nationaal Archief. Daar eens informeren? 

Annemarie57 - 12 feb 2020 - 18:51

Het hoofdstuk is geschreven door Guus Veenendaal. Daarover vind ik op het internet:

  • Profiel (Apeldoorn en omgeving) op linkedin.com verwijderd. Door mij op bericht wel recent mijn vraag gezet, maar geen idee of dat nog doorkomt.
  • Historicus; was als wetenschappelijk medewerker verbonden aan het Huygens ING.
  • Elders bedrijfshistoricus genoemd met aantal boeken over de NS. Daar in dienst (geweest)?

V.w.b. de terzijdes het volgende:

Het is een alfabetische lijst die begint met de naam van een persoon waarvan slechts de onderkant is afgedrukt. Er staat geen datum en/of plaatsnaam of titel van het document op. Verder bevat het afkortingen voor functies van betrokkenen, bedragen (allen f 100,--), handtekeningen van betrokkenen.  N.B.:  Achter de namen staan diverse V-tjes; in mijn vroegere beroep noemden we dat check- of controle-tekens.

Verbindingen (en dus uitbetalingen?) liepen via koeriersters in talrijke NSF-districten.

Walraven van Hall wordt ook wel bankier te Zaandam genoemd.

Martin Jongkoen - 12 feb 2020 - 21:19 (laatst bijgewerkt 12 feb 2020 — 21:22 door auteur)

Zal nog kijken/vragen bij het nationaal archief Den Haag, navraag doen bij de NS en Huygens Instituut.

Vraag me wel af of dit niet hetzelfde resultaat zal hebben als een boek uit 1994 "Over de Horsten", t.w. deel nieuwbouwwijk Tuinstad Zuidwijk Rotterdam 1947 - 1952. Ook dit bevat geen enkele voetnoot en lijkt daarmee 25 jaren eerder op dit gebied school te maken. In dit boek staat een vragenformulier, dat aspirant-huurders moesten invullen om kans te maken op een woning. N.B.: "Voetnoten Professor!" (voetnoot: PvdA-lijsttrekker Ad Melkert in tv-debat met LPF-lijsttrekker Pim Fortuyn). .

Daarmee blijkt de periode 1944 - 1952 e.v. een glibberig pad voor nader onderzoek te worden of te zijn.
 

=============================================================================================================

Geachte heer Jonkhoen,

  • Naar aanleiding van uw vraag over de archiefstukken van STZ is de vraag uiteindelijk bij mij terecht gekomen. Tot mijn teleurstelling heb ik helaas niets kunnen terugvinden.
  • Mocht ik nog iets relevants tegenkomen dan laat ik het u weten. Ik ga er van uit u hiermee voldoende te hebben geinformeerd.

Met vriendelijke groet,

Gerben Dangerman (Vestia)

L.S.,

  • Recent liep ik aan tegen het boek "Over de Horsten gesproken" door Marten Wallinga uitgave Stichting voor Volkshuisvesting 'Tuinstad Zuidwijk' Schere 31, 3085 DT Rotterdam uit april 1994.
  • Het handelt over de geschiedenis van een nieuwbouwwijk vanaf begin '50-er jaren. In één van de Horsten/de Havikhorst heeft mijn ouderlijk gezin van 1953 tot 1959 gewoond.
  • Achterin het boek noemt de auteur als één van 6 bronnen (waarvan 2 Gemeentearchief Rotterdam) het archief Stichting Tuinstad Zuidwijk/STZ (april 1994). Het Gemeentearchief Rotterdam meldt mij, dat zij slechts beschikken over Statuten en de jaarverslagen over de jaren 1950-1970 en verwijzen voor eventuele andere archiefstukken van de STZ naar u.
  • Mijn Vragen: Zijn er andere archiefstukken, waar bevinden die zich en op welke wijze kan ik deze raadplegen?

Met vriendelijke groeten,

Martin Jongkoen,

Martin Jongkoen - 13 feb 2020 - 12:30 (laatst bijgewerkt 13 feb 2020 — 12:58 door auteur)

In het boekje "De Kinderen van Versteeg", uitgegeven door het personeelsblad van de NS, kun je lezen dat de uitbetaling van de salarissen een chaos was. Dit werd veelal per standplaats handmatig gedaan. Ik had een collega die tijdens de onderduiking het geld bij de gezinnen thuis bracht.

Mijn man die elders ondergedoken was kreeg niets. Helaas kan ik hem niet meer vragen of hij na de oorlog zijn achterstallige loon nog heeft ontvangen. 

Maar na de oorlog hebben de stakers een medaille gehad van NS. NS moet dan toch namenlijsten hebben aan wie zo'n medaille is uitgereikt. Deze medaille werd ook aan het "lagere" personeel uitgereikt. Mijn man was leerling machinist [stoker] nog niet zo lang in dienst en heeft hem ook gekregen. Dus lijkt mij de NS de juiste instantie voor verdere info.

Succes met de speurtocht,

R.Sels

Ria Sels-Emous - 20 feb 2020 - 11:45

Beste Ria Sels, Bedankt voor je reactie, Ook mijn vader was toen leerling-machinist. Begin jaren 90 moedigde hij me aan zijn personeelskaart e.d. bij afdeling Personeel NS op te vragen. Daarna is (vrijwel) alles gedigitaliseerd door de NS ondergebracht bij het Utrechts Archief. Hieronder ook een tuchtrechtzaak 1958/1959 over het laten staan van een deel van treinstellen. Op het internet lukt het mij niet goed om te achterhalen hoe en waar ik bij de NS mijn vraag kan stellen. Of ik loop tegen reizigersinformatie aan of ik wordt verwezen naar het Utrechts Archief. Dat schiet niet op.

Martin Jongkoen - 20 feb 2020 - 13:14

Op de site van het Spoorwegmuseum staat dezelfde salarisbetalingslijst met de vermelding dat die behoort tot de collectie van het Spoorwegmuseum.

Martin Jongkoen - 22 feb 2020 - 23:44

bij het International Instituut voor Sociale Geschiedenis ligt nog het archief van dhr A.J.C. Rüter met het bronmateriaal van zijn onderzoek "Rijden & Staken" incl. een archiefdeel "Stukken betreffende de uitbetaling van de lonen door het Nationaal Steun Fonds (NFS) en de voedseldistributie tijdens de staking." [hier]

Peter B - 23 feb 2020 - 00:15

Peter_B,

Bedankt, maar zie het navolgende.

Site van het Spoorwegmuseum bevat o.m. de uitbetalings-/uitkeringslijst uit het boek. Uit de toelichting valt op te maken, dat de kans op het (terug)vinden van betalingen aan familieleden minimaal is.

Honderden koeriersters verzorgden betalingen september 1944 - mei 1945 aan 30.000 personeelsleden. De lijst is één voorbeeld  hiervan.

Kinderen van Versteeg:
• https://www.kinderenvanversteeg.nl/#/spoorwegstaking/financiering-staking
• https://www.kinderenvanversteeg.nl/#/lijst-uitbetaalden

De titel ‘Kinderen van Versteeg’ slaat op de geheime code die NS met het verzet en de Nederlandse regering in ballingschap had afgesproken voor het geval het Nederlandse spoorbedrijf het treinverkeer stil moest leggen om een geallieerde invasie te ondersteunen. Deze code luidde voluit ‘De kinderen van Versteeg moeten allen onder de wol’. Met Versteeg werd waarnemend NS-directeur Willem Hupkes bedoeld, zijn kinderen waren alle medewerkers van NS.

Martin Jongkoen - 23 feb 2020 - 15:35 (laatst bijgewerkt 23 feb 2020 — 19:30 door auteur)

Dat het een chaos was bij de uitbetaling aan stakend NS-personeel kwam misschien voor, maar was niet overal zo. Een paar jaar geleden heb ik bij een tentoonstelling in Hengelo een boekje gezien dat door NS-medewerker Ap Niks was bijgehouden en waarin keurig stond vermeld hoeveel iemand betaald had gekregen en wanneer.

Gerrit Bleumink - 20 mar 2020 - 00:26

Gerrit Bleumink, Bedankt voor je reactie. Ik heb nooit gezegd, dat de betalingen een chaos waren. Dat kan ik alleen al niet, omdat ik uitsluitend 1 blz. van doorbetalingen door 1 van honderden koerierster aan 30.000 mensen ken. Die ziet er ook nauwgezet uit. Bankier van het verzet hield nauwgezet regionaal verstrekte gelden bij om die later terug te krijgen. Reden waarom hij de doorbetalingen ook niet aan de NS zelf wilde overlaten. Ongetwijfeld zullen de koeriersters zich hebben verantwoord op regionale punten, maar het lijkt er sterk op dat zij niet uiteindelijk regionaal of centraal hun administraties ter bewaring/archivering gaven.

Martin Jongkoen - 20 mar 2020 - 13:20 (laatst bijgewerkt 20 mar 2020 — 13:22 door auteur)

Ken je het boek "Het Spoorwegbedrijf in Oorlogstijd" van C. Huurman? Daarin staat ook nog wel het een en ander.

Gerrit Bleumink - 20 mar 2020 - 18:49

Hallo Gerrit Bleumink,

  • Bedankt, dat boek kende ik niet.
  • Bij mijn bezoek aan het Utrechts Archief sprak ik met een trouwe bezoeker daar, die meerdere dagen per week alle (archief)gegevens over spoorwegbedrijven en hun materiaal in kaart brengt. Hij wees mij er op,  dat Guus Veenendaal eerder een vrij omvangrijk boek over de Nederlandse Spoorwegen en zijn voorgangers had geschreven. Door mij nog niet geraadpleegd.
  • Overigens komt de familienaam Bleumink mij bekend voor uit mijn vorige woonplaats Winterswijk in de Achterhoek.

Martin Jongkoen - 20 mar 2020 - 20:14 (laatst bijgewerkt 20 mar 2020 — 20:15 door auteur)

Hallo Martin,

Dat boek van Guus Veenendaal heb ik ook, maar nog niet echt geraadpleegt in tegenstelling tot het boek van Huurman, omdat dat specifiek over de oorlogsperiode gaat.

Mijn voorouders komen uit de regio Brummen. voor zover mij bekend is er geen relatie met Winterswijk en ook niet uit de rest van de Achterhoek. Maar er is wel een Jan Bleumink die met Derkje Hulshoff getrouwd is. Derkje heeft banden met Vorden e.o. Jan Bleumink was ook aan het spoor en moet van de generatie ooms en tantes van mijn vader zijn geweest, maar niemand kan zich de man herinneren. Zijn tak loopt terug naar Twello en mijn tak naar Beekbergen. Ik heb nog geen connectie tussen die twee takken kunnen ontdekken.

Gerrit Bleumink - 20 mar 2020 - 23:45


Regionaal kunnen er overigens meer gegevens/stukken bewaard zijn gebleven en dus beschikbaar zijn, zoals "in en rond Leiden":

http://www.onderduikers.nl/downloads/eenEnvelopjeMetInhoud.pdf

Wat grepen hieruit:

Werkwijze van het Leidse NSF

Wanneer men was aangesloten bij het NSF moest men ook de door Van Hall geïntroduceerde systematische werkwijze gebruiken. In iedere plaats kwam een afdeling voor onderzoek en een afdeling voor uitbetaling. Contact tussen beide afdelingen moest uit veiligheidsoverwegingen zoveel mogelijk worden vermeden. De Leidse organisatie kende uiteindelijk vier afdelingen:  

  1. afdeling onderzoek onderzoek naar personen die voor ondersteuning in aanmerking konden komen 
  2. afdeling uitbetaling de daadwerkelijke financiële ondersteuning 
  3. afdeling falsificatie (maart 1943)
  4. “Vakgroep J”, hulp aan ondergedoken joden (1944)

De uitbetaling geschiedde volgens een vastgestelde instructie (14). De ontvangster tekende het envelopje als kwitantie, dat daarna naar Amsterdam werd teruggezonden. Het kwitantiesysteem met daaraan gekoppeld het gebruik van de persoonlijke code heeft na de bevrijding de basis gevormd voor de uiteindelijke financiële verantwoording.

 Uit een andere afrekening is op te maken welke bedragen er voor de stad Leiden vanaf augustus 1944 maandelijks zijn uitbetaald:
 
1944

  • augustus   f.       6.836,= 
  • september f.     14.223,= 
  • oktober      f.   36.202,50 
  • november  f.   44.144.10 
  • december  f.   53.664,04

1945

  • Januari      f.   55.072,67
  • Februari    f.   64.176,63
  • Maart        f.   63.969,11
  • April          f.   40.806,76
  • Mei - juli    f.   80.320,37
  • Aug./sept. f.     5.454,78

 In januari 1945 werden er in Leiden nog verschillende razzia’s gehouden.  Vele mensen probeerden de razzia’s te ontlopen en doken onder. Dat zien we weerspiegeld in de hierboven reeds genoemde stijging van de uitgaven van het NSF in de stad Leiden, zonder de  “vakgroep J” en zonder de spoor- en tramwegstakers. Voor het hele district valt deze stijging eveneens te constateren. Van september 1944 tot en met begin mei 1945 werd in totaal bijna f. 680.000,= uitgegeven, dus drie keer zoveel als in de hele periode vóór september 1944. Hierbij moet steeds worden bedacht, dat het om gezinnen van onderduikers ging.

De spoorwegstaking  

  • Op 17 september 1944, de eerste dag van operatie Market Garden,  gaf de regering in Londen de opdracht tot de spoorwegstaking.
  • Van de zijde van de spoorwegen was al eerder bedongen dat de stakende en ondergedoken spoorwegmensen in het geval van een invasie hun salaris zouden krijgen. De NS had maatregelen genomen door het aanleggen van een aparte kas op de stations, het “invasiegeld”. De slag bij Arnhem mislukte, maar de spoorwegstaking moest doorgaan.
  • Uiteindelijk werd er na heel wat gesteggel in oktober een akkoord gesloten dat het NSF (en niet de spoorwegen) voor de uitbetaling van de salarissen op voorschotbasis zou zorgen.
  • Op landelijk niveau werd beslist, dat het NSF zorg zou dragen voor de gezinnen van de onderduikers, terwijl de LO voor de onderduikers zelf zou zorgen. De uitbetaling zou gaan lopen via plaatselijke comité’s met daarin een vertegenwoordiger van de LO, het NSF en de NS. Terwijl men nog over een akkoord aan het onderhandelen was, werden reeds door het NSF op veel plaatsen de lonen uitbetaald. 
  • Direct na het uitroepen van de staking kregen de districtshoofden en de plaatselijke hoofden van het NSF de opdracht de helpende hand te bieden.  In Leiden heeft het comité de uitbetaling vast in handen genomen en gehouden. In één klap kwamen er in het district Leiden honderden onderduikers bij. In totaal zou Everstijn na de bevrijding bijna anderhalf miljoen gulden verantwoorden, waarvan f. 483.524,75  voor Leiden en Voorschoten. Dit geld kwam niet meer uit Amsterdam, maar uit Den Haag.

Martin Jongkoen - 24 mar 2020 - 12:17 (laatst bijgewerkt 24 mar 2020 — 12:46 door auteur)







De auteur van het eerste bijdrage in dit bericht heeft aangegeven dat de vraag is beantwoord of het probleem is opgelost.

Plaats een reactie

Om reacties (en nieuwe onderwerpen) te plaatsen op het Stamboom Forum dient u eerst in te loggen! Nog geen lid? Registratie is gratis en snel!


Inloggen Registreer nu