Een familielid van mij vond kennelijk ergens rond 1900 of eerder de achternaam Alberts niet fraai genoeg. Hij voegde de voornaam van zijn vader, Jappe, toe aan zijn achternaam en ging voortaan door het leven met de achternaam Jappe Alberts. Dat is ook de achternaam van zijn nakomelingen. De rest van de familie bleef gewoon Alberts heten. Mijn vraag is: kon dat zomaar of moest je een dergelijke naamswijziging officieel aanvragen? Zo ja, zijn daar dan papieren te vinden.

Als het voor of rond 1811 al is gebeurd dan kon dat zomaar, De namen werden immers overgenomen bij huwelijk zoals in het doopregister genoteerd.  Als daar een kind met een volledige vernoeming ( Een voorvader van mijn man werd Jan van der Weijden (volledige voornaam/vernoeming naar een oom) Korpershoek genoemd.  Bij zijn overlijden wed dat opgevat als een dubbele achternaam terwijl het dat niet was. Maar het had zomaar nakomelingen kunnen opleveren met een dubbele achternaam. In dit geval is dat niet gebeurd. Alleen goed onderzoek kan dus aan het licht brengen wanneer het precies is gebeurd.

Als het echt pas rond 1900 is gebeurd zou er een verzoek tot naamswijziging moeten bestaan. Meestal werden die in de Staatscourant bekend gemaakt als ze werden goedgekeurd. 

Het betreft een in 1900 geboren persoon en zijn nakomelingen.wanneer de dubbele naam in aktes optreedt is dus nog niet of nauwelijks te zien wegens privacywetgeving

De achternaam Jappe Alberts komt in WieWasWie al 71 keer voor, voornamelijk in de familieadvertenties.
In combinatie met Delpher kom ik er achter, dat het met name gaat om een familie van niet al te belangrijke ambtenaren in het voormalige Nederlands Oost-Indië.
Daar vond men dat chic, maar bovendien deed men daar zelfs in die tijd niet moeilijk over, als iemand zijn achternaam veranderde in iets wat hij mooier vond. 
Maar hier in Nederland zelf hoefde je dat natuurlijk niet in je hoofd te halen zonder Koninklijke Toestemming.

Als de kinderen ook Jappe Alberts heten dan moet dat ooit in een keer op die manier in de burgerlijke stand ingeschreven zijn.

Dat betekent dat er koninklijke toestemming zou moeten zijn.

Een andere mogelijkheid is dat bij inschrijving in een nieuwe gemeente een vergissing gemaakt en het Patroniem Jappe is aangemerkt als deel uitmakende van de achternaam.

De huwelijksakte, ik neem aan dat hij getrouwd is gelet op het feit er nakomelingen zijn, is in ieder geval openbaar.

In Delpher heb ik een bericht uit de burgerlijke stand van Arnhem gevonden van een huwelijk van  A.Jappe Alberts op 7  november 1924.

Als dit uw familielid is, dan betekent dit, dat hij op die datum in Arnhem met die naam stond ingeschreven!

Onjuiste veronderstelling en vervallen

Het waarschijnlijke familielid, waar ik het over heb is in Arum Friesland geboren als Albert Alberts zoon van Jappe (zijnde de voornaam) Alberts. En dus niet geboren in Nederlands Indië!

Beste Flip,

als ik ongelijk heb, wil ik het graag toegeven.
Ik houd er niet van om verkeerde informatie te geven.

Liesbeth vermeldt geen jaartallen of plaatsen, dus die mogen we zelf allemaal uitvogelen
en ik vermoed nu ook, dat het om Albert uit Arum gaat. 

Het huwelijk van Albert Jappe Alberts, tandarts, en Jane Linnewiel heb ik in een groot aantal kranten uit 1924 gevonden.
Bij zijn overlijden te Heinenoord op 18-2-1945 (aangifte Rotterdam dd 11-8-1945, hij is gefusilleerd) is inderdaad vermeld, dat hij rond 1893 is geboren te Arum, als zoon van Albert Jappe-Alberts. Hij is dan getrouwd met Jacomijntje Koek.
Deze was in 1931 gescheiden van George Malcolm Chambers, waarmee ze in 1919 was gehuwd. Zij overleed in 1989 in Croydon, Engeland.

Het is dus nog steeds onduidelijk, waar en wanneer hij de dubbele naam precies is gaan gebruiken.

Zijn vader, arts te Arum, doet aangifte van zijn geboorte en noemt zichzelf gewoon Jappe (voornaam) Alberts (achternaam)

Een officiële wijziging van de geslachtsnaam werd (ook) aangetekend in de marge van de geboorteakte.

Op 6/3/1893 doet vader Jappe Alberts, 27, arts, aangifte bij de gemeente Wonseradeel van de geboorte te Arum op 5/3/1893 van Albert, zoon van hem en van Anna Geertrui van Meeteren. Twee klerken treden op als getuige. (Vader Jappe tekent de akte overigens met Jappe Alberts.). In de marge staat geen aantekening (bron: allefriezen.nl).

De achternaam Jappe Alberts staat niet vermeld in Het dubbele namen boek (uitgeverij Balans, 2007). Wel werd ook in Friesland veel langer patroniemen gebruikt naast de achternaam. Albert - zoon van Jappe Alberts - heeft daarvan kennelijk gebruikgemaakt; Albert (Jappe) Alberts werd Albert Jappe Alberts. Later dienden ambtenaren van de Burgerlijke Stand namen in akten anders te noteren: [achternaam] [gescheiden door een komma] en dan de voornaam / voornamen; daardoor bleef duidelijk wat de achternaam was en welk deel tot de voornaam of voornamen behoorde.

Ik had inderdaad meer gegevens kunnen verstrekken. Het gaat me eigenlijk niet zo zeer om het hoe en waarom van de dubbele achternaam in een deel van mijn familie, maar om de vraag in het algemeen: kon een patroniem zo maar verworden tot deel van een achternaam (met schrappen van de -s) zonder dat daar een KB of iets soortgelijks voor nodig was.

Een  paar leden van de familie (Jappe) Alberts zijn inderdaad in NI beland.

Ik ben het zelf twee keer tegengekomen. Beide keren in de beginjaren van de burgerlijke stand en in hele kleine gemeentes.

De eerste is een buitenechtelijk kind, dat de achternaam van de moeder krijgt. Opa doet aangifte van de geboorte en geeft het kind de achternaam van oma als tweede voornaam. In de volgende generaties is dit een dubbele achternaam geworden.

De tweede (van andere ouders overigens) krijgt de achternaam van zijn moeder als tweede voornaam. In de bevolkingsregisters van 1850 is de achternaam van zijn moeder ook correct als tweede voornaam vermeld. Maar ook hier wordt het in volgende generaties een dubbele achternaam.

In beide gevallen gaat het niet om een patroniem maar om een "gewone" achternaam die als tweede voornaam werd gegeven.

Ook ik kwam eens een persoon tegen die een gewone achternaam als voornaam kreeg. In dit geval een man die 'de Geer' kreeg als deel van zijn voornaam omdat zijn biologisch vader die naam had. Zijn wettelijke vader had de achternaam 'Boers'. 

Dit werd dus 'de Geer Boers', de Geer als voornaam en Boers als achternaam. Zijn kinderen kregen dan weer 'de Geer Boers' als achternaam zonder dat er een officiële wijziging aan te pas kwam. 

Voor 1811 was naamgeving in principe vrij, vanaf 1811 veranderde dat omdat toen de Franse wetgeving in geheel Nederland werd ingevoerd (als onderdeel van het keizerrijk). Mensen die geen vaste familienaam hadden moesten een naam aannemen. Dat ging niet geheel vlekkeloos, want nog in 1825 werd een KB gepubliceerd waarbij nogmaals bepaald werd dat men een vaste familienaam diende te hebben. Wijziging van een naam bleef mogelijk, en ook uitbreiding. Er werd bepaald dat hiervoor een keizerlijk decreet, later een koninklijk besluit verplicht was. Zelf de naam veranderen was dus niet meer toegestaan.

Nu schijnt het zo te zijn dat je in Nederland niet door rood mag rijden. Dat gebeurt echter toch. Analoog daaraan zijn namen gewijzigd zonder dat daaraan een K.B. ten grondslag lag. Soms spelfouten of verkeerd begrepen namen (voorbeelden uit mijn eigen familie: Freijters werd Vretes, Felius werd in een aantal gevallen Feleus). Die fouten kun je door een verzoek bij justitie in te dienen eventueel weer laten herstellen. Maar ook toevoegingen aan familienamen kwamen tot in de twintigste eeuw nog voor zonder dat daar de verplichte toestemming voor werd aangevraagd. Soms werd de naam van een ambachtsheerlijkheid toegevoegd (niet bestaand voorbeeld: Jansen, heer van Kievitsdorp, werd dan Jansen van Kievitsdorp). Als je dat maar lang genoeg vol hield sleet dat er wel in. En hetzelfde gebeurde met toevoeging van andere familienamen of patroniemen. Daar zijn al voorbeelden van genoemd in verschillende antwoorden. Ook daar gold, als je dat maar lang genoeg volhield sleet dat er wel in.

Formeel niet toegestaan. En de overheid heeft daarom ook maatregelen genomen. Zo werd de inschrijving in het geboorteregister veranderd. Eerst de familienaam, en daarna de voornamen, zodat het clandestiene zijweggetje op die manier werd afgesloten. Nu was controle moeizaam. Iemand wordt geboren in Friesland en gaat in Limburg wonen, meldt zich daar op het gemeentehuis met de melding dat zijn familienaam zo en zo was. Bewijs werd niet gevraagd, dus op die manier slopen allerlei clandestiene veranderingen in de naam er in. Een hulp werd het trouwboekje, dat in het laatst van de negentiende eeuw gaat ontstaan. Dan had een ambtenaar van de burgerlijke stand een vorm van bewijs.

Uiteindelijk werd het bevolkingsregister aangepakt, en werd het systeem van de persoonskaart ingevoerd. Onderdeel daarvan was het formeel controleren van de geboorteakten. Om gezeur over al lang gevoerde samengestelde familienamen te voorkomen werd daarmee coulant omgegaan. Als de naam al gedurende geruime tijd gevoerd werd mocht hij gevoerd blijven worden. Er werd in diezelfde tijd ook een breed onderzoek gedaan naar de samengestelde familienamen. Bij mijn eerste archiefbaan (de toenmalige gemeente Oostflakkee) heb ik daar wel briefwisseling over gezien. Het ging daar ook om enkele lokale namen die niet waren ontstaan via de procedure van formele aanvraag met een K.B. als slot.

Als een naam door een procedure via justitie is gewijzigd, dan volgt daar een K.B. op. In de geboorteakten van de betrokkenen wordt dat via een kantmelding aangegeven, als het goed is met datum en nummer van het K.B.; die dossiertjes worden bewaard bij het Nationaal Archief in Den Haag. Als de wijziging een verbetering is die aangekaart is bij de officier van justitie, dan zal er ook sprake zijn van een kantmelding, in dat geval met vermelding welke rechtbank de beschikking nam tot verbetering, en de datum van de beschikking.

Bij de familie Jappe Alberts is blijkbaar geen kantmelding te vinden, dus dat is een voorbeeld van een samengestelde naam die "clandestien" ontstaan is. En wat clandestien ontstaan is, daarvan is geen bewijs te vinden. De naam zal een tevens voorbeeld zijn van de door gedogen toegestane samengestelde familienamen.

Hartelijk dank voor jullie reacties!

In mijn stamboom heb ik een besluit van de Gouverneur-Generaal van N.O.I. van 1895 waarin een hoofdonderwijzer op Java wordt toegestaan een dubbele naam te voeren. Vervolgens is dit besluit in Rotterdam bijgeschreven op zijn geboorteakte. Verdere afstammelingen voeren deze dubbele naam, bijv. zijn kleinzoon de schrijver Jan Bernard Wemmerslager van Sparwoude (pseudoniem Olaf J. de Landell) 

Hallo Liesbeth, Ik stuur je kopietje van het NA door waarin je kunt zien hoe een naamswijziging gebeurt. Een achternaam zomaar veranderen en dat dan toepassen in een akte (bv bij geboorte kind) lijkt me niet kunnen. Toen in 1900 moest je ook laten zien wie je was bij een aangifte geboorte, huwelijk of overlijden.

Om te zoeken naar een naamsverandering heeft u het jaar van goedkeuring van de naamsverandering nodig. U kunt dit jaartal bijvoorbeeld vinden in de geboorteregisters van de burgerlijke stand. Daarin werden de naamswijzigingen ingeschreven. Houdt u er wel rekening mee dat de wijzigingen werden ingeschreven in het lopende register: wanneer iemand, geboren in 1815, in 1830 van naam veranderde, werd dat ingeschreven in het register van 1830. Het is mogelijk dat van deze naamswijziging ook een kanttekening is gemaakt bij de inschrijving van de geboorte. Om het jaar te vinden kunt u ook gebruik maken van de Staatscourant. Hierin werden alle voorlopige beslissingen betreffende naamsverandering gepubliceerd. Via Delpher kunt u voor de periode tussen 1870 en juni 1950 digitaal zoeken in de Staatscourant. Wat is een naamsverandering? Een wijziging van de geslachtsnaam (familienaam, achternaam) kan bestaan uit de verandering van de geslachtsnaam of een toevoeging hieraan. Het verzoek tot naamswijziging wordt gericht aan de Koning(in). Het ministerie van Justitie doet het benodigde onderzoek en verzorgt de administratieve behandeling van het verzoek: het ministerie wint inlichtingen in bij autoriteiten en het Provinciaal Gerechtshof en geeft een advies. Een naamswijziging verloopt vervolgens in twee fasen. Er is eerst een voorlopige beschikking (beslissing) waarbij de gewenste naam onder voorbehoud wordt toegestaan of direct wordt afgewezen. Is er een voorlopige beschikking, dan moet de gewenste naam gepubliceerd worden in de Staatscourant of in een andere krant, zodat derden gedurende één jaar bezwaren kunnen indienen. Verloopt deze termijn zonder problemen, dan dient de verzoeker een nader rekest om een eindbeslissing in, vergezeld van de bewijscourant. Daarna kan de voorlopige beschikking een definitieve worden. De naamswijziging wordt vervolgens per Koninklijk Besluit verleend.