Beste forumgenoten,

  Elke Nederlandse genealoog die weleens met een stamboom-onderzoeker in het buitenland heeft gepraat weet het :  in Nederland zijn we verwend, en leven we in een genealogisch paradijs! 

                      [illustratie : Engelstalige zoekactie op Google naar het thema 'genealogie in Nederland']

 Er zijn maar heel weinig landen waar je precies die combinatie vindt

die tot dit specifieke, Hollandse hobbyisten- "succes" leidt :

- èn er zijn heel veel documenten op het gebied van de bevolkingsregistratie òf geschikt als bron van kennis daarover (overheids- en kerkelijke bronnen zoals bevolkingsregisters, DTB en burgerlijke stand, kadaster, militie-, cijns- en patentregisters, lidmatenlijsten, poortersboeken, enz. enz.) in goede staat bewaard gebleven (dus: uit oude tijden nu nog aanwezig!) ; 

- èn er zijn de afgelopen decennia veel inspanningen verricht door archiefinstellingen om die bronnen (ook) digitaal "toegankelijk" te maken (indexen, registers, databases) en "inzichtelijk" (scans van originelen, zodat die documenten zelf geen schade oplopen, en in goede staat beschermd kunnen blijven) ;

- het beheer, en het toegankelijk maken voor een groot publiek, wordt voor dit soort erfgoedbronnen in het algemeen in Nederland zoveel mogelijk gezien als een publieke taak, een overheidstaak, een non-profit-dienst, die niets met winst of commercieel belang te maken heeft : dat wil zeggen, het overgrote deel van de bewaard gebleven bronnen zal altijd publiek toegankelijk zijn zonder hoge drempels op financieel gebied ; iedereen die weleens genealogisch onderzoek in Engeland of Amerika heeft gedaan weet dat de situatie dáár compleet anders is - heel veel bronnenmateriaal is daar (noodgedwongen) voor bewerking "uit handen gegeven" aan het bedrijfsleven, dus commercieel uitgebuit, of is wel beschikbaar bij overheids(archief)instellingen, maar alleen tegen zeer hoge kosten : het erfgoed van de hele bevolking is dus niet zomaar voor iedereen bereikbaar en "te veroorloven" ;

- èn heel veel van die inzichtelijkheid & toegankelijkheid is gekomen in de vorm van online-publikatie:

het kunnen raadplegen via internet i.p.v. alleen bij die archiefinstelling ter plaatse (denkt u bijv. aan de Digitale Stamboom) ;

- we hebben de vrij unieke, bijzondere situatie dat er een instelling als partner van de overheid bestaat, die speciaal is opgericht voor het beheer van genealogische en heraldische bronnen, en de dienstverlening daarmee aan het publiek, en dat die partner zodanig vertrouwen geniet, dat de overheid zelfs de historische bevolkingsregisters van 1938-1994 daaraan toevertrouwt (het CBG) ;

- èn er is een vrij ruimhartige, "liberale" wetgeving op het gebied van de openbaarheid van bronnen ;  zie bijvoorbeeld de "100 / 75 / 50"-regel voor de akten van de burgerlijke stand, die voor een deel royaal gecompenseerd wordt door de regeling van artikel 25 van het Besluit Burgerlijke Stand 1994 - en de wetgeving rond het persoonskaart-uittreksel van het CBG, dat ons informatie oplevert die tot vrij ver "in onze eigen tijd" reikt ;

                                                      [ill. : artikel 25 van het BBS 1994, in werking getreden 1-1-1995;

                                                       bron : Overheid.nl , http://wetten.overheid.nl/BWBR0006493/ ]

- èn we zijn in de gelukkige positie dat zelfs ook niet-archiefinstellingen (bijv. de Koninklijke Bibliotheek, met Delpher.nl) en ook niet-overheidsinstellingen (als bijvoorbeeld FamilySearch en Google Books) een grote bijdrage leveren aan het aanbod van genealogische bronnen voor Nederland ;

- èn we leven in een hypermoderne maatschappij waarin toch relatief veel belangstelling voor erfgoed en geschiedenis bestaat, en relatief veel bereidheid om vrijwilligerswerk op dit gebied te doen  - zodat, heel verrassend, óók een vrij groot deel van het aanbod aan genealogische bronnen in Nederland "te danken is" aan vrijwilligers, historische enthousiastelingen, mensen zoals u en ik : denkt u bijvoorbeeld aan grote vrijwilligersprojecten als Genlias-WieWasWie; prachtige particuliere initiatieven als Archiefzoeker van Eric Hennekam, bidprentjes-websites, Digitale Bronbewerkingen, GenealogieDomein en de Friese verzameling van Anton Musquetier; en de supermoderne crowdsourcing-projecten in het kader van Vele Handen (bijvoorbeeld Militieregisters.nl, en de projecten rond Amsterdamse en Friese bevolkingsregisters).

________________________________

   Naast dit toch al fantastische aanbod aan genealogische bronnen in Nederland

is de laatste tijd een ''nieuw' soort bron in opkomst : de woningkaart.

   Een kaartenbak-kaart uit het (gemeentelijke) woningregister, een soort hulpregister dat ook deel uitmaakte van het oude, vroeg-moderne "bevolkingsregister-in-ruime-zin".  In tegenstelling tot bijvoorbeeld een PK, waar de persoon centraal staat, is hier het gebouw (woning, internaat, enz.) uitgangspunt van registratie.

   Erg veel aandacht krijgt deze bron op zich niet in het Nederlandse "archievenlandschap" :

de term 'woningkaart' heeft bijvoorbeeld maar 24 zoekresultaten in inventarissen op Archieven.nl ,

maar de zoekterm 'woningregister' levert dan wel weer méér treffers op, wat hoopvoller :

123 stuks (zie http://www.archieven.nl/nl/zoeken?mizig=0&miview=lst&milang=nl&

micols=1&misort=score|desc&mires=0&mizk_alle=woningregister).

   Bij het Nationaal Archief welgeteld één resultaat (http://gahetna.nl/collectie/archief/index/

index/zoekterm/woningkaart/aantal/20) voor 'woningkaart', en twee voor 'woningregister'

(http://gahetna.nl/collectie/archief/index/index/zoekterm/woningregister/aantal/20).

   Vooropgesteld dat die woningkaarten ueberhaupt al aan archieven zouden zijn overgedragen door de gemeenten (afdelingen Burgerzaken) : veel archiefinstellingen maken niet veel "reclame" voor het bestaan van die archiefbron; sommigen noemen die wel, maar doen er (uit privacy-overwegingen) héél geheimzinnig over... maar dat is vàst tijdelijk, en de toekomst zal -wat dit betreft- vàst schitterend zijn als ook zij "het licht zien"

.

  

Hoe dan ook : de woningkaart is een prachtige, aanvullende bron voor uw genealogie!

  Vaak heel rigoureus verdeeld in hoofdbewoners en inwonenden, soms ook "ongesorteerd" bijelkaar.

    In principe moet u als "gegeven" al wel een adres hebben, om de vermelding van een gezochte persoon op het spoor te komen  -  want het aanmaken van persóónsindexen is voor archieven erg bewerkelijk, en meestal nog "toekomstmuziek". 

_________________________________________________________

   Als eerste grote gemeente beet Amsterdam in 2010 het spits af (zie o.a. deze en deze bijdrage)

met een enorme collectie woningkaarten, die na uitbreiding bestond uit 2 delen, periode-collecties:

• 5445 Woningkaarten 1924-1953
• 30461 Woningkaarten 1954-1989

Een toelichting vindt u op deze pagina, en hier een mooi voorbeeld (beeldcitaat) :

_____________________________________________________

Mooi nieuws deze zomer (Digitale Bronbewerkingen vermeldde het op 4 juli 2014)

is dat nu ook het Regionaal Archief Nijmegen (RAN) een grote collectie woningkaarten

in de vorm van afbeeldingen -als scans- via internet beschikbaar stelt.

Wij hopen maar dat van nu af aan steeds méér archiefinstellingen dit prachtige voorbeeld

zullen volgen, en ook de woningkaarten van gemeenten uit hùn werkgebied

toegankelijk zullen maken, en als scans op internet zullen plaatsen

(immers: "goed voorbeeld doet..." , nietwaar?)

  

    Zie het persbericht op de RAN-website dd. 25 juni 2014, http://www2.nijmegen.nl/content/

1581030/woningkaarten_en_namen_huis-_en_grondeigenaren_online ; 

    goede achtergrond-informatie leest u hier :

http://www.huisvandenijmeegsegeschiedenis.nl/info/Woningkaarten ; citaat :

    "De kaarten uit de tweede serie van Nijmegen en woningkaarten van regiogemeenten

zijn beperkt openbaar. Voor meer informatie en inzage hierin kunt u terecht in de studiezaal

van het archief."   Die tweede serie loopt over de periode 1946-1989. Navraag is de moeite waard!

  

   Direct zoeken in de online-collectie kunt u op deze pagina.

   Een paar mooie voorbeelden :

- Vermelding van Godfried Bomans (1913-1971), hier met Mies Bouwman afgebeeld op Wikipedia,

 

  

een in zijn tijd beroemde en geliefde schrijver (o.a. 'Erik of het klein insectenboek' , 1941) ,

en "Nederlands eerste media-persoonlijkheid" (bekend van zijn uitroep over Marlene Dietrich,

"Had mijn vrouw maar één zo'n been!"), als bewoner van het adres Pater Brugmanstraat 45, Nijmegen :

                                         [illustratie: woningkaart Nijmegen, Pater Brugmanstraat 45, bijgehouden

                                         vanaf 1920 ; bron : RA Nijmegen, serie woningkaarten, detailpagina ]

   

- Vermelding, als gezinshoofd, van de vader van Joris Ivens (1898-1989),

   de wereldberoemde  -maar door de Nederlandse overheid om zijn 'revolutionaire aanleg'

   sterk gewantrouwde- filmmaker en filmregisseur, hier op de foto bij DBNL,

op het adres van Joris' geboortehuis in Nijmegen, Van Berchenstraat 15,

later vernummerd tot Van Berchenstraat 19 :

                           [illustratie: woningkaart Nijmegen, Van Berchenstraat 19, bijgehouden                     

                            vanaf 1920 ; bron : RA Nijmegen, serie woningkaarten, detailpagina]

   Overigens is er, voor wat betreft de Nijmeegse woningkaarten, goed nieuws : er wordt nu al gewerkt

aan een index op persoonsnaam. 

   Zie het weblog van de oprichter van ons aller Stamboomforum, de heer Bob Coret ;

in deze blogpost roept hij iedereen op om mee te doen aan een vrijwilligersproject van OpenArchieven om die woningkaarten op naam toegankelijk te maken :

http://blog.coret.org/2014/07/help-mee-met-het-op-naam-doorzoekbaar.html ;

beeldcitaat :

    Inderdaad is het voor een genealoog, die van harte uitziet naar zo'n zoekmogelijkheid,

veel beter om -in plaats van te klagen "dat het allemaal zolang duurt" - zich af te vragen of hij / zij zèlf misschien een steentje kan bijdragen aan het afkomen van dat project.

   

    Zoals Amnesty altijd zegt : "Beter dan klagen over het donker is het, zelf 'n lampje op te steken!"

Ja, als vrijwilliger dus ; u zou niet de éérste genealoog zijn.  Alleen in dit geval wel héél "vrij en ongebonden" : het invoeren is heel simpel op zich, en al doet u maar 1 pagina, niemand zal klagen.

    Wilt u het óók eens proberen?

Het is maar een idee (van de heer Coret, dan ; zo niet, even goeie vrienden natuurlijk).

     Zie http://www.openarch.nl/indexing/ en vervolgens http://www.openarch.nl/indexing/getstarted.php?archive=ran&archive_number=679 ; beeldcitaat :

...Wij allemaal kunnen meehelpen,

om Nederland "genealogisch paradijs nr. 1" te houden! 

________________________________________________________________

In elk geval, hoe dan ook : wat u nu alvast zou kunnen doen

voor uzelf als genealoog,

als u overtuigd bent van "het interessante" van deze (tot nu toe vrij onbekende) bron, de woningkaart,

en u zou willen dat die bron voor veel méér woonplaatsen (gemeenten) beschikbaar komt, is :

- eens nagaan in welke plaatsen u als stamboom-onderzoeker zoal geinteresseerd bent,

voor welke personen / plaatsen geldt dat juist die periode van de woningkaart "van toepassing is",

onder welke archiefinstelling die plaatsen (historische woongemeenten!) "vallen",

en of die archiefinstelling ueberhaupt woningkaarten vermeldt

in haar archief-inventaris op internet :

- zijn ze daar openbaar?

- of misschien met beperkingen te raadplegen? (invullen van toestemmingsformulier e.d.)

- mag ik ze alleen lezen, en er notities uit maken, of ook echt een kopie van (laten) maken?

- kan ik er misschien voor pleiten, dat die bron meer "aandacht" krijgt van het archief? Digitalisering?

- zijn ze ueberhaupt wel overgedragen aan "uw" archief, of moeten die zich nog steeds bij de

desbetreffende gemeente (afdeling Burgerzaken) bevinden, waar ze zijn bijgehouden tot okt. 1994?

- zo ja, hoe zit het dáár dan met evt. inzagemogelijkheid, regels, openbaarheid, kopieen, enz. ?

________________________________________

Overigens iets praktisch / filosofisch / archieftechnisch / juridisch wat ik mij afvraag,

naar aanleiding hiervan :

-  het zou wel vreemd zijn als het in de toekomst qua online-publikatie van grote steden alléén bij Amsterdam en Nijmegen blijft... 

tenslotte is de woningkaart een deel geweest van het gemeentelijke bevolkingsregister (in ruime zin) - en de wetgeving die "gaat" over de hoofdlijnen van de Nederlandse bevolkingsregisters is hier

altijd een zaak op nationaal niveau geweest (bijv. Wet op de bevolkings- en verblijfregisters,

Besluit op de bevolkingsboekhouding, Wet Gemeentelijke Basisadministratie, enz.) , anders gezegd : een kwestie van landelijke wetgeving.  Die wetgeving gold dus van Maastricht tot Den Helder en van Groningen tot Middelburg in gelijke mate, 100% gelijkluidend.

Is het dan niet vreemd,

- als het Stadsarchief Amsterdam al lang en breed uitgebreid juridisch heeft laten onderzoeken

of dat zomaar kàn i.v.m. de privacy, woningkaarten als afbeeldingen op internet publiceren,

en nog wel tot vrij ver in onze tijd (1989!), en die vraag na rijp beraad (gewoon standaard-archiefwetgeving toegepast, geen uitzondering aangenomen : na verloop van 20 jaar worden overheidsarchieven openbaar!) inderdaad met "ja" beantwoordt,

- dat een instelling als het Regionaal Archief Nijmegen die vraag óók met "ja" beantwoordt,

fantastisch hoor! , alleen enkel voor de serie 1920-1946, maar niet voor de periode 1946-1989 ?

- en andere archieven er hierover het zwijgen toe doen, of afwerend reageren "i.v.m. privacy" ?

Immers :  het recht dat gaat over die bevolkingsregistratie (o.a. woningkaarten!) is/was Nederlands nationaal recht, en de regels die anno 2014 bepalen waar een archiefinstelling zich aan te houden heeft (Archiefwet, Archiefbesluit, Archiefregeling, enz.) zijn óók nationaal recht , hetzelfde van Friesland tot Limburg.  Hoe kan het dan zijn, dat verschillende archiefinstellingen kennelijk een eigen,

plaatselijke "juridische afweging" over de openbaarheid van die woningkaarten kunnen maken?

Is dat niet merkwaardig?

Nou ja, zoals een socioloog zou zeggen : "nader onderzoek is nodig!"

De woningkaart is een bron die best uw aandacht en "support" verdient...

...bij Amsterdam begint de victorie!

 

Veel succes met uw onderzoek,

met vriendelijke groet,

Dimitri Vlas