Onderzoek in Nederland » Verhell of Van der Hell in Amersfoort en Overijssel 16e en 17e eeuw
N.a.v. een aantal mooie bijdragen van Bas de Vries in het onderwerp Verdelft is het de moeite waard een apart onderwerp te maken van Verhell/Van Hell/Van der Hell in Amersfoort en de kop van Overijssel.
Ik zoek naar de connectie tussen twee Amersfoorters, Johan Henricksz van der Hell en Johan van der Hell (ovl. voor 1562). Ze zijn met elkaar verbonden doordat ze buiten hun geboortestad met twee Overijsselse halfzusjes trouwen en dus zwagers zijn. Hun identieke voor- en achternaam, de herkomst uit Amersfoort en de gelijke sociale kring doet vermoeden dat ze naast schoonfamilie ook bloedverwanten waren. Maar hoe zijn deze takken bijeen te brengen? Is er een gezamenlijke grootvader Johan, of moet de verwantschap verder in de tijd worden gezocht?
De halfzusters Marriën Cost en Anna IJsbrants delen een onbekende moeder. Anna is de oudste, en haar vader droeg de voornaam IJsbrant. Marriën is de dochter van Geert Cost, onderschout (1520) en schout (1521) van Vollenhove. Ik schat de geboorte van Anna en Marriën voorlopig tussen 1520 en 1535.
Ter aanvulling; Marriën Cost en Johan Henricksz van der Hell laten slechts één kind na, Maria of Marieke van der Hell/Verhelle, geboren circa 1555. Zij is gehuwd met Lephart Schulten, burgemeester van Hasselt (ovl ca 1610, zie onderzoek Verdelft)). Johan van der Hell en Anna IJsbrants hebben vier zonen: Aernt, Gerrit, Johan en Henrick van der Hell. Zij behoren alle tot het stedelijk patriciaat, terwijl de kinderen van Gerrit vnl adellijke huwelijken sluiten.
Johan Henricksz van der Hell en Marriën Cost wonen sinds 1570 in de Langestraat in Amersfoort. Johan van der Hell overlijdt een stuk eerder dan Anna IJsbrants en zij woont als weduwe te Zwolle. Haar tweede zoon Gerrit is in 1569 al volwassen. De broer van Marriën en halfbroer van Anna is Johan Cost, die we in de archieven leren kennen als een krankzinnige moordenaar van goede komaf (met dank aan de rijke site van Odette Franssen):
| 7 juli 1566 : | Eigendom - Steenwijkerwold Schepenen en Raden hebben Johan Claesz. van Havelte en mr. Jacob van Buttinga aangesteld tot mombers over hun krankzinnigen burger Johan Cost, en zulks op verzoek van Anna, weduwe van Johan Verhel, en Johan Verhel Henricksz. van Aemsfort voor zich en zijne bij Marriën Cost verwekte kinderen, ten einde hen in de gelegenheid te stellen de door hen, mede uit naam van genoemden Johan Cost, verkochte Meenbeke te Steenwijkerwold gerichtelijk te kunnen overdragen. Getuige : Marriën Cost Bronnen: HCO Gemeente Steenwijkerland 14 Stad Steenwijk tot ca. 1811 2. Inventaris 2.8. Regestenlijst no 55 NB: Aanteekening in inv. n°. 1, fol. 36 verso. |
| 24 mei 1569 : | Moord - Steenwijk ‘De Schepenen hebben den krankzinnigen Johan Cost, die Femme, de huisvrouw van Berent ten Broecke had doodgestoken, overgeleverd aan den schout Johan van Tongeren, om hem door de Hooge Overheid te laten veroordeelen.' Getuige : Berent ten Broecke †ca 1581 Bronnen: P. Berends, Het oud-archief der Stad Steenwijk l.c. p. 263/'64 |
| 17 juni 1569 : | Kwijtschelding - Steenwijk Johan Stonebrinck heeft aangenomen om voor St. Maarten (November 11) e. k. in handen van de Burgemeesters te stellen eene verklaring van den Drost van Vollenhove, dat Johan Cost wegens krankzinnigheid uit de gevangenis werd ontslagen en dat hem daarom de aan Z. K. Majesteit verbeurde breuke (wegens den doodslag, begaan aan Femme, vrouw van Berent ten Broeke) werd kwijtgescholden. Bij gebreke van deze verklaring wil Stonebrinck de boete, die Cost aan de stad schuldig is, zelf betalen, terwijl Gherryt van der Hell gerichtelijk heeft beloofd hem eventueel schadeloos te zullen stellen. Getuige : Gerrit Johans van der Hell Bronnen: Gemeente Steenwijkerland 14 Stad Steenwijk tot ca. 1811 2. Inventaris 2.8. Regestenlijst no 68 |
Mark S. - 11 mar 2023 - 16:34 (laatst bijgewerkt 12 mar 2023 — 11:05 door auteur)
Oordelen van de Etstoel in Drenthe, Joosting. Blz. 297 en 304.
1554. Tussen Jan Verhelle ter eene, en Pieter Eppinge en Hendrik Komynge ter andere zijde. inzake afkoop van zekere minderjarige kinderen.
eppe - 11 mar 2023 - 16:59
Er is nog een aanwijzing dat de connectie niet zo ver weg hoeft te liggen. Maria Verhelle geeft in onderstaande akte aan dat zij (medio 1577?) naar Amersfoort is afgereisd in verband met de ziekte van haar moeije ter Lindt. Een tante dus, al is dat een rekbaar begrip. Ze heette Alijdt. Kennelijk onverwacht is Maria Verhelle tijdens dit verblijf in het huis van haar vader bevallen van haar eerste kind, mr Jacob Schulten (ook Jacques).
Later zijn Maria, en Aernt (de zoon van de andere Johan) erfgenamen van Luman ter Lindt. De in die tweede akte genoemde Peter Schade is weer de kleinzoon van Aernt.
https://gw.geneanet.org/cofranssen?lang=nl&iz=26471&m=D&p=johan&n=van+der+hell&siblings=on¬es=on&t=T&v=6&image=on&marriage=on&full=on
| 31 maart 1621 : | Verwantschap - Amersfoort Naam: Comparanten: - Verhell, Maria (wed. van: Schulten, Lyphert; oud omtrent 66 jaren); - Gerrits, Aeltgen (tekent met merk; oud omtrent 80 jaren); - Evertsdr., Cecilia (wed. van: Jorisz., Thonis; tekent met merk; oud omtrent 60 jaren) Opmerkingen: De comparanten verklaren, op verzoek van Geertruijt Soïs (weduwe van Mr. Jaques Schulten), dat Jaques Schulten zaliger, de oudste zoon van voornoemde Maria Verhell, alhier binnen Amersfoort geboren is ten huyse van zijn bestevader (= grootvader) Jan Verhell zaliger, die toen woonde in de Langestraat in de huysinge, tegenwoordig bewoond door Harman Zacharias. - Maria Verhel verklaart dat zij "swancbaer gaende was" (zwanger was) van haar overleden zoon Jaques Schulten en met haar overleden man te Amersfoort gekomen was vanwege de ziekte van haar moeije (= tante) ter Lindt, en dat zij toen alhier van haar zoon verlost is geweest. - De voornoemde Aeltgen Gerritsdr. zei dat zij lange jaren gewoond heeft, en ook toen wonende was, ten huyse van Jan Verhell. Zij heeft voor "bodenbroot" voor het verlossen van dit kind een stuk gelds ontvangen van Lyphert Schulten zaliger, dat zij tot nu toe bewaard heeft. - Cecilia Evertsdr. zei dat zij dagelijks ten huyse van Jan Verhel verkeerde bij de voornoemde Aeltgen Gerrits, en van het voorschrevene goede kennis had. Akte te Amersfoort ten woonplaatse van Theodoor Ferreris. Getuigen: Genoemde Ferreris en Aernt Verhel Bronnen: Archief Eemland Notaris J. van Ingen AT002 a002 folio 195 V |
| --- : | Eigendom - Amersfoort 7.7.1562 Leningnemer: Jacob van Bijler en zijn vrouw Elysabeth zijn schuldig Leninggever: Lumen ter Lindt en zijn vrouw Alijdt Lening: een losrente van 25 stuivers, te lossen met 100 philippusgulden payment Onderpand: al hun goederen Opmerkingen: Deze rente van 5 philippusgulden sjaars heeft Peter Schade aan Aernt Verhell en Maria Verhell als erfgenamen van Lumen ter Lindt, die de brief overgeleverd hebben aan Peter schade, afgelost op 1614-08-01 stilo veteri. Getuige : Lumen ter Lindt Bronnen: Archief Eemland Bladzijdenummer: 384 verso Toegangsnummer: 0012 Stadsgerecht Amersfoort, 1435-1811 Inventarisnummer: 436-4 |
Mark S. - 12 mar 2023 - 11:15
En er is nog een derde Johan: Johan Jacobsz van der Helle (met dank aan Bas de Vries):
0100 Stichting Armen de Poth te Amersfoort, 1342-1999
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
4. Regesten
554. Bitter vander Marsche en Luman ter Lyndt, huwelijkslieden vanwege Aernt vander Helle, gemachtigd door Anna weduwe van Johan van der Helle zijn moeder met zijn broer Gerryt van der Helle, aan de ene zijde en Jan Steven Henrickss soen en Wylhem Andriess, huwelijkslieden vanwege Ghysbert vander Maeth en Andries Pouwelss, voogden met Dyewer Albert Lumanss dochter, aan de andere zijde, sluiten een huwelijksovereenkomst waarbij
Gerryt inbrengt het vierde deel van 17 morgen land in Mastenbroeck, gemeen met Floris van Jutfaes en de kinderen Ter Brugge, die hij weer inbrengen zal als hij wil delen in de nagelaten goedren van zijn vader en moeder; 400 gulden die Aernt moet geven krachtens het testament van Johan vander Helle Jacobss, hun neef;
en Dyewer brengt in alle goederen, erven, huizen, landen en renten haar nagelaten door haar vader en moeder;
met de bepaling dat als een van de twee voor de ander overlijdt zonder daar kinderen bij te hebben alle goederen bezittingen weer teruggaan naar de betreffende familie; overlijdt een van hen voor de ander met achterlating van gemeenschappelijke kinderen dan gaan de goederen van de overledene daarop over; Gerryt zal Dyewer een lijftocht geven van 28 Karolusguldens; alle vermeerdering of vermidering van bezit tijdens het huwelijk zal gelijkelijk verdeeld worden. Oorspr. Met handtekeningen van Aernt, Gerryt en Dyewer en zegels van de de huwelijkslieden, fragment van het tweede, het derde geschonden.
Datering: 1571 januari 20
Mark S. - 12 mar 2023 - 11:31
Mark,
Tip: kijk eens in het archief van Kampen: zowel bij getuigenissen en gichten als bij recognitien wemelt het van de “Van der Helle” dat gaat terug tot begin 16e eeuw.
En ook een Leffert Schultz x Merrichgen ter Helle op 15 nov 1577.
https://www.kampen-notarieel.nl/index.php/getuigenissen-en-gichten
Bas - 12 mar 2023 - 13:04 (laatst bijgewerkt 12 mar 2023 — 13:34 door auteur)
Aktedatum: 26-01-1558
Leningnemer: Evert Albertss en zijn vrouw Souffia
Leninggever: Aert Verhel en zijn vrouw IJda
Lening: een losrente van 3 keizersgulden, te lossen met 50 gulden in payment
Onderpand:
twee stukken land, genaamd Verrenhesen Landt, gelegen bij de Ysselsche Steeg, het andere stuk strekkende van de duinen af totaan Jan-van-Westrenenlandt toe
Belendingen 1: aan de ene zijde heere Bernt van Koesvelt
Belendingen 2: aan de andere zijde een openbare weg
XXXX
Datering: 1617-11-23 - 1619-09-30
Naam: Verhel, Aernt (borger en inwoonder van Amersfoort)
Akten: Testament: 30-09-1619 (ouden stijl) Notaris J. van Ingen AT002 a002 folio 112 R; Open brieven van Octroy (Hove van Utrecht) d.d. 23-11-1617.
Opmerkingen: Hij bemaakt al zijn na te laten goederen, elk voor een vijfde part, aan: - Aernt Verhel en - Yda Verhel (kinderen van zijn broeder Henrick Verhell zaliger); - Mr. Peter Schade; - Yda Schade en - de (ten tijde van haar overlijden in leven zijnde) kinderen van zaliger Geertruijt, anders genaamd Hellichgen Schade, in plaats van hun moeder met "eenre hant".
Hij prelegateert aan zijn nichten Yda Verhell en Yda Schade 25 gulden jaarlijkse lijfrenten, die de testateur op hun resp. lijven belegd heeft en waarvan hij testateur, heffer is, sprekende op de Staten van Utrecht. Hij secludeert de Weeskamer. Getuigen: Thyman Lambertss. en Ryck Everts. (wyelemaker).
Bas - 12 mar 2023 - 13:25 (laatst bijgewerkt 12 mar 2023 — 13:31 door auteur)
Zie ook De Nederlandse Leeuw 1955 jaargang 72. artikel over de afkomst van burgemeester Albert van der Hell van Kampen.
2 Apr . 1472 Johan die Wijse Evertszn. door opdr. van zichzelf;
7 Mei 1479 Aernt van der Helle na dode van Johan die Wijse Evertsz. zijn vader; i d . Aernt van der Helle maakt Griete zijn wijve ter lijftocht de rechte helft van de tienden;
30 Juli 1497 Aernt van der Helle;
15 Jan. 1508 Johan van der Helle na dode van Aernt , zijn vader;
12 Mei 1518 Jacob van der Hell na dode van Johan van der Hell, zijn broeder;
18 Sept. 1525 Jacob van der Hell;
8 M r t . 1530 idem;
25 Juni 1532 Jan van der Hell na dode van Jacob van der Hell, zijn vader;
13 Febr. 1549 Aernt van der Helle na dode van Johan van der Helle, zijn neve;
24 Nov. 1582 Rijckout van der Hel na dode van Aernt van der Hel, zijn vader;
4 Nov. 1598 wordt Johan Verhel verlijd met de helft na dode van Rijckout van der Hel, zijn neve, krachtens diens testament; wonende deze Johan Verhel tot Zwoll;
14 Apr. 1600 wordt Gerrit van der Hell met... etc.
eppe - 12 mar 2023 - 14:19 (laatst bijgewerkt 12 mar 2023 — 14:21 door auteur)
Bas - 12 mar 2023 - 16:20
Beste Eppe,
Is dat artikel ook online of te mailen? En waar vinden deze beleningen plaats? Dit is de lijn van Van der Hell-IJsbrants. Ik vond er in Hogenda nog een generatie bij:
DE LENEN EN TIJNSEN VAN DE HOFSTEDE SCHERPENZEEL, 1425-1810
12. De helft van Gooswilligen in het kerspel Scherpenzeel met eggen, einden en toebehoren, waarvan Willem Jansz. (1498: Willem van Bylar) de andere helft heeft.
30-12-1468: Evert de Wijse Jansz., 107 fol. 2v. ..-.-14..: Jan de Wijse Evertsz., als getuige vermeld 1473, 107 fol. 3 en 4v. 11-11-14..: Jan de Wijs Evertsz. schrijft, dat Evert, zijn zoon, zijn rente van ƒ 17.- Rijns zal erven, zodat hij uit het manboek geschrapt moet worden, 107 fol. 5v blad. ..-.-1478: Evert de Wijse bij dode van Johan de Wijse Evertsz. met de rente van ƒ 17.- Rijns zoals zijn vader hem op Palmdag bij het ‘scroder ‘ altaar te Amersfoort beloofde, 107 fol. 14v. 6-3-1498: Arnout Verheel voor Wendelmoed, zijn nicht, bij dode van Evert de Wijse, haar vader, ook met de rente van ƒ 17.-, 107 fol. 26.
Mark S. - 12 mar 2023 - 17:38
Plaats een reactie
Om reacties (en nieuwe onderwerpen) te plaatsen op het Stamboom Forum dient u eerst in te loggen! Nog geen lid? Registratie is gratis en snel!
Bedankt, uw melding is verstuurd aan de moderators.