Martin Jongkoen - 17 jun 2016 - 13:23
Het lijkt mij toch dat die HCO-instructie neerkomt op schaamteloos, afschuwelijk amateurisme, broddelwerk. Trouw zijn aan de bron, en niet zelf daar een eigen draai aan geven (=bronvervuiling, geschiedvervalsing, interpretatie) zou toch een leidend principe voor archiefinstellingen moeten zijn. - Is de wet (BW) soms niet duidelijk genoeg?
- "De geslachtsnaam wordt ten aanzien van eenieder dwingend bewezen door de akte van geboorte"
- "Eenieder heeft de voornamen die hem in zijn geboorteakte zijn gegeven"
De geslachtsnaam en de voornamen, dat wil zeggen: spelling volgens de akte!
Dat er nu een situatie bestaat waarbij vrijwilligers op eigen houtje Y-IJ-"correcties" gaan toepassen, en die "gemanipuleerde informatie" ook nogeens zó gaan invoeren in de computer, daartoe van harte aangemoedigd en geïnstrueerd door een erfgoedinstelling als het HCO, vind ik eerlijk gezegd triest en schandalig...
Met vriendelijke groet, Dimitri Vlas
Dimitri Vlas - 20 jun 2016 - 23:44
@ Martin,
N.a.v. jouw stukje even een boek erbij gepakt dat ik binnen handbereik had. Niet een echt referentiewerk, maar toch. Verborgen verleden, het stamboomboek geschreven/samengesteld door Rob van Drie (uitgave 2014).
Transcriptie (pagina 86): voor het overschrijven van tekst uit bronnen gelden bepaalde regels. Het tekstbeeld wordt niet exakt gekopieerd, maar enigszins aangepast waardoor de leesbaarheid en het begrip van de tekst wordt vergemakkelijkt. De belangrijkste hiervan zijn dat het gebruik van leestekens (de interpunctie) en van hoofdletters in overeenstemming wordt gebracht met de hedendaagse regels..................
...............Hoe we de 'ij' in een tekst transcriberen is misschien wat lastiger. De 'ij' blijft een 'ij' in de transcriptie als we deze in de tegenwoordige tijd ook gebruiken. In andere gevallen wordt het een 'y'. Staat er 'huijs' dan wordt dit 'huys'. En 'drij' wordt 'dry'. Uitzondering op deze regel vormen de persoonsnamen en geografische namen. De 'ij' en 'y' handhaven we zoals ze in de oorspronkelijke tekst staan. De regels voor het transcriberen komen uitgebreider aan de orde bij de deeltjes in de serie 'Cahiers oud schrift' (uitgave Centraal Bureau voor Genealogie).
Ik heb de cahiers oud schrift op de plank staan maar het leek me niet nodig hieruit ook nog te citeren.
mvg-Ben
Ben Wegman - 21 jun 2016 - 10:53
Bij Tresoar Leeuwarden is het andersom, in plaats van de IJ een Y. Ik kon een familielid met de achternaam Heijt eerst niet vinden. Ik moest dus zoeken op Heyt. Onderstaand is een vraag, die gesteld is op Alle Friezen:
Moet ik ij of y intypen bij mijn zoekvraag?
In de databases van Tresoar worden namen met een "ij" vaak geschreven met een "y" om het aantal varianten te beperken. Dit zegt dus niets over de schrijfwijze in de originele akte. Houdt u hiermee rekening bij het zoeken. In de regel volgt na een a, o, e of u een Y. In de gegevens, afkomstig van het Historisch Centrum Leeuwarden worden zowel y als ij gebruikt .
Tineke Tjoelker - 21 jun 2016 - 11:29
Martin Jongkoen - 1 jul 2016 - 13:32
Misschien biedt Unicode=0131, Latijnse kleine letter i zonder punt, ı uitkomst.
ChrisvD - 1 jul 2016 - 14:32
In aansluiting op de reactie van Chris: http://www.fileformat.info/info/unicode/char/0131/index.htm
Wanneer de ontstane irritatie echter niet in verhouding staat tot het geringe belang, of een letter i al of niet met een punt is geschreven, valt het wellicht te overwegen om met dat transcriptiewerk te stoppen en iets minder enerverends te ondernemen ;-)
Jan Clavaux - 1 jul 2016 - 15:01
1.BHIC hanteert dezelfde regel als het HCO (al circa 17 jaren):
Christian van der Ven bhic zei op 18 januari 2016 om 09:42 uur
Ter informatie: wij werken altijd met de instructie bij indiceren dat we de y als ij overnemen (Jan de Rooy wordt dus ingevoerd als Jan de Rooij), tenzij het gaat om buitenlandse namen (denk aan een plaatsnaam als het Franse Lyon) en woorden waarbij die y overduidelijk ongemoeid moet worden gelaten (zoals bij de al genoemde leenwoorden). https://www.bhic.nl/onderzoeken/forum/y-of-ij
2.Nederlandse Familienamen Databank vermeldt ondermeer:
ij-y
In de Nederlandse Familienamen Databank is uit practisch oogpunt geen onderscheid gemaakt tussen naamvormen met ij en y. De namen De Bruijn en De Bruyn zijn in één lemma ondergebracht. In taalkundig opzicht is dit overigens niet onterecht: de y in De Bruyn is immers geen i-grec, maar een ij zonder puntjes die in feite hetzelfde letterteken is als de ij met puntjes. In de meeste Nederlandse namen met een y betreft het deze puntloze ij, een relict dat in ons alfabet weliswaar de vorm van de Griekse y heeft aangenomen, maar zondermeer met de ij gelijkgesteld kan worden. In moderne spelling zouden beide grafemen in combinatie met een andere klinker inmiddels door een enkele i zijn vervangen: De Bruijn > De Bruin. Nederlandse Familienamenbank - KNAW
3.Onze taal vermeldt ondermeer:
Geschiedenis van ij en y
De ij en de y hebben een geheel verschillende geschiedenis: de ij, die van oudsher in het Nederlands voorkomt, is oorspronkelijk een verlengde i; de y komt vrijwel alleen voor in leenwoorden als hypothese en baby. https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/ij-plaats-in-alfabet
4. Ruud Harmsen Kamer van Koophandel Utrecht: De Nederlandse ‘letter’ IJ 23/10/2001
“…Toen ik het WNT (Woordenboek der Nederlandse Taal) op cd-rom kocht ging ik nog meer twijfelen: historisch gezien is er duidelijk een verband tussen y en ij, waarbij y vaak werd gebruikt op de plaats waar nu officieel altijd een ij staat. Dit gaat honderden jaren terug.
Het is geen toeval dat het Afrikaans (een in Zuid-Afrika gesproken taal, die verschilt van het Nederlands, maar zo sterk verwant is dat Nederlandstaligen vrijwel alles kunnen lezen zonder de taal ooit geleerd te hebben) een y gebruikt in alle woorden die overeenkomen met Nederlandse woorden waarin een ij staat: in de tijd dat Afrikaans zich afsplitste van het Nederlands werd de y daarin ook nog vaak gebruikt….”De Nederlandse 'letter' IJ - Rudhar.com
5. De Belgische en Nederlandse Geleerden in de familie B(ij/y)voet lijken er nog niet helemaal uit:
Is het B-y-voet of B-ij-voet - bijvoet & byvoet familie.
N.B.:
Martin Jongkoen - 2 jul 2016 - 09:38
Slaat "De geslachtsnaam wordt ten aanzien van eenieder dwingend bewezen door de akte van geboorte" op de schrijfwijze of op (de naam van) de ouder(s)? Met dat laatste bedoel ik, dat een buitenechtelijk niet door de biologische vader erkend kind in de geboorteakte de geslachtsnaam van de moeder krijgt.
Die naamgeving is dwingend, (komma!) tenzij de biologische vader het kind achteraf alsnog erkent. Die erkenning wordt in de marge van de geboorteakte achteraf aangetekend en vervangt daardoor de oorspronkelijk dwingende geslachtsnaam (van de moeder).
Martin Jongkoen - 2 jul 2016 - 20:29
De uitleg van Onze Taal klopt naar mijn mening goed. Mijn achternaam begint nu met IJ, maar werd in 1811 door de baljuw van het Arondissement Sneek genoteerd beginnend met IJdes. In de tussenliggende periode begint mijn achternaam met Y, Ye, Ij. In het gezin waar mijn grootvader opgroeide was hij de eerste wiens achternaam begon met IJ, daarvoor was het Y, ook van zijn broers en zussen.
IJ werd in het verleden niet uitgesproken als ei, maar als i. Het was een afgeleide van de voornaam Ijde. De zoon van Ijde kreeg dan bijvoorbeeld Ijde Ijdes. De Ij wordt hier als een lange i uitgesproken: i-je
In Friesland bestond de plaats Nijefurd: Nieuwfurd. Zo genoemd omdat er al een Aldefurd was: Oudefurd. Als je Friese woorden met ij ziet, worden die dus uitgesproken als i. Even voor de duidelijkheid: de letter Y (Grieks!) bestaat eigenlijk niet in het Nederlands alsfabet, de IJ wel. Zoiets de β in het Duits, op Nederlandse scholen beschreven als de ringel-s, maar er is geen Duitser die die letter zo noemt. Die zeggen sz (es-zet), maar dat terzijde.
Sinds ik weet dat Y eigenlijk hetzelfde is als de IJ, loste dat voor mij een aantal genealogische problemen op!
ed ijdema - 29 okt 2016 - 23:03
Even aanhaken op het bericht van Ed.
Veelal werd vroeger bij de indexen, o.a. 16e en 17e eeuw, de Y of de IJ gerangschikt bij de letter J.
Hierbij als voorbeeld de Nedergerechten van Friesland.
Zelf maak ik er niet zo'n punt van.
Op school werd mij vroeger geleerd, de ij of y is de 25e letter van het alfabet.
Als voorbeeld neem ik de naam Ymke, komt in zoekmachines en akten voor als Ymke, IJmke, Imke, Iemke, ook vaak wanneer het om 1 en dezelfde persoon gaat.
Op zich heb ik geen bezwaar als bij een zoekmachine alleen gekozen wordt voor de y, er is vaak een duidelijk uitleg hoe de zoekmachine te gebruiken, maar daar gunt men zich zelf vaak geen tijd voor.
Bij zoekmachines die strikt de schrijfwijze van de akten achterna gaat, krijg je allerlei schrijfwijze van een naam en dan is het creatief denken, maar een beetje hersengymnastiek kan geen kwaad.
In transporten ora Rijswijk wijkt de schrijfwijze vaak af met betrekking tot de originele akten met de index die gelijktijdig werd ingevuld en staan voornamen regelmatig anders vermeld.
Een zoekmachine die alleen een y hanteert, zoals op Allefriezen, noem ik geen geschiedvervalsing, maar een hulpmiddel om een akte of inschrijving te vinden, wel vind ik het een geschiedvervalsing als je de akte niet bekijkt en alleen de gegevens van de zoekmachine gebruikt in publicaties zonder onderbouwing.
Gr.
Everardus
Everardus Rollema - 30 okt 2016 - 10:00
Gisteren 20:30 NOS 2 kwam in Verborgen Verleden van Herman van der Zandt o.m. aan de orde de familie Storij (Nederlands inschrijving). Die kwam uit Engeland en heette daar Story (daar kende men wel de y) en in oudere vermeldingen luidde de naam Stori.
Wie recht in de leer is en blijft, mist veel familie-geschiedenis of -stories.
Martin Jongkoen - 30 okt 2016 - 14:29
Kasper Ludeman - 30 okt 2016 - 14:49
Om reacties (en nieuwe onderwerpen) te plaatsen op het Stamboom Forum dient u eerst in te loggen! Nog geen lid? Registratie is gratis en snel!
Bedankt, uw melding is verstuurd aan de moderators.