Geachte Yolanda Lippens, Everardus Rollema en Bob Coret,

Ik zou graag een nieuw forum willen toevoegen, getiteld : Institutionele geschiedenis voor de Genealoog.

De ideeën heb  ik uitgewerkt, maar krijg ik deze uitleg van mij in jullie e mailbox ter beoordeling  van de eventuele haalbaarheid.

Groeten van Terkos

Hallo,

Zou u ter beoordeling uw ideeën voor het nieuwe forum hier willen delen? En hierbij ook aangeven waarom dit onderwerp een apart forum verdient (en nog niet in andere fora aan bod komt).

Klinkt interessant Terkos! De institutionele geschiedenis hangt vaak ook samen met de inleiding op een archieftoegang, waar ik eerder over schreef. Vanuit dat opzicht zou het misschien ook goed passen onder het al bestaande forum "Archiefinstellingen, bronnen en inventarissen", maar ik ben zeker benieuwd naar je ideeën!

Ik zou graag nog een nieuw forum toevoegen onder titel : “Institutionele geschiedenis voor de genealoog”  aan de bestaande verzamelingen van Stamboomforum.nl of vergt dit nieuwe forum misschien een geheel andere computerprogrammaopbouw.

Op Google vind je de omschrijving van “Institutionele geschiedenis “

Vervolgens op Wikipedia zijn een aantal sites te vinden met betrekking tot het onderwerp Institutionele Geschiedenis. Deze geven in het algemeen de grote lijnen weer betreffende het ontstaan en de hoofdlijnen van de structuur van diverse organisaties.

Op de site “Open Archieven” zijn 301 miljoen gescande persoonsvermeldingen in te zien. Prachtig al die “elektronische” kaartenbakken bij elkaar, die overigens niet zo compleet als de titels soms aangeven.

Je wilt beginnen als "jong" genealoog met het verzamelen van gegevens van jouw familie. 

Waar begin je dan? Wat zijn de eerste stappen, die je zet. 

Sommige genealogen hebben alleen maar behoefte aan de naam met geboorte, huwelijk en overlijdensdata. De data uit de tienjaren tafels zijn goed genoeg. Dat daarbij in de geboorteakten  en overlijdensakten drie dagen verschil in kan zitten is voor deze snelheidsfanaten geen probleem. Zij zien de stamreeks het liefst uitgebreid tot aan Karel de Grote en pronken daarmee, dit is “mijn voorgeslacht”.

Anderen pronken met een z.g.n. “familiewapen”. Ik kreeg zo’n vrouwelijke wapenfanaat aan de lijn. Toen ik naar de afstamming vroeg, kwam zij rond 1788 uit bij een ongehuwde moeder van mijn familie uit. Zij was protestants en wou pronken met wapen van katholieke familie met dezelfde achternaam.

Kennis van de ontstaansgeschiedenis lijkt bij de genoemde gescande bestanden is niet meer nodig. 

Onlangs heb ik op Stamforum.nl nog moeten uitleggen, waarom een huwelijk soms in andere gemeente ook moest of moet worden en afgekondigd.

In maart 1811 voerde de toenmalige Regering de Franse wetgeving, want de Zeven Vereniging Nederland werden ingelijfd bij Keizerrijk Frankrijk staande leiding van Napoleon Bonaparte. Delen van Brabant en Limburg waren al van 1795 onderdeel van verschillende arrondissementen staande onder Frans Bestuur. Een overzicht van alle Mairies zou wenselijk zijn.

Bij sub-forum : Rechtspraak, Notariaat, Wetgeving (volgens mij moet Wetgeving in de titel van het sub-Forum vooraan staan). In de universele classificatie regels orden je van  algemeen naar bijzonder. Je zult wetgeving eerst moeten scheppen en daarna kun je pas rechtspreken.

Enige tijdje geleden stond er sub-forum : Rechtspraak, Notariaat, Wetgeving een reeks gescande wetboeken, maar de link naar een gescande versie de Code Civil de Napoleon was daar niet bij. 

D Code Civil is voor de genealoog de meest informatieve van aldaar genoemde Wetboeken. Intussen kan ik  deze reeks helemaal niet meer te terug vinden. (De 'Franse" Code Civil werd met ingang van 1 oktober 1838 vervangen door het Nederlands Burgerlijk Wetboek)

Ik zelf voegde aan de lijst van gescande wetboeken toe (Terkos) op 28 november 2020:  Het Formulier-boek voor Burgers van Alle Klassen, gedrukt maart 1811 te Dordrecht. Het dit tweetalige boek staan links de "Franse" tekst en rechts dezelfde tekst in het Nederlands

Mijn bericht is intussen achteruit geschoven door nieuwe berichten en staat op blz. 3 of 4 van het  sub-Forum.

Wat ging er aan het ontstaan van Burgerlijke Stand vooraf ging, is te lezen in het boek getiteld: Van Kasregister tot Burgerlijke Stand, geschreven G. J. Heederik, uitgeverij Boom  te Meppel ISBN 90 6029 100 0.

Wat was instructie voor de grootte van de “Franse Mairie” (gemeente).

Minimaal 500 inwoners en het gemeentehuis mocht niet verder weg liggen dan één uurs gaans. Dat is dus circa 5,-- kilometer. De grietenijen werden in Friesland opgedeeld in meerder Mairie’s. In de loop van 1816 werd dat besluit door het bestuur teruggedraaid.

Dan de instructies voor de militaire keuringen. Op grond waarvan kon iemand worden afgekeurd. Deze instructie is een aantal keren herzien. Een goede toegankelijkheid van de gehele reeks is noodzakelijk is voor de genealoog, waarom in welke tijd één van zijn voorvaderen is afgekeurd. 

Bij de Franse Wetgeving behoorde ook de invoering van het Metrieke stelsel.

Koning Willem I prolongeerde de “gehele” Franse Wetgeving. 

Vele mensen hadden bezwaar tegen het gebruik van Franse woorden. Zo handhaafde Willem I het metrieke stelsel, maar gaf in 1816 opdracht aan zijn ambtenaren om hierbij Nederlandse namen te bedenken. Dit naamsbesluit voor het Metrieke stelsel is pas in 1867 ingetrokken

 1 mètre werd 1 Nederlandsche Elle en een centimeter werd een duim. (niet te verwarren met de oude duimen van 25,7 mm.). Dit decreet is pas in 1867 ingetrokken).

De soldaat was lang: 1 Ned. Elle, 6 Palmen, 6 duimen. Er staat dus gewoon 1,67 meter lang. Deze notering schept voor de pas beginnende genealoog veel verwarring.

Nog een mooi voorbeeld over het  Notariaat.

Voorbeeld van een artikel aangereikt door Yolanda Lippens:

            Een interessant artikel van Indië van Lieshout over de geschiedenis van de notaris en het notariaat.

            https://www.yory.nl/geschiedenis-van-de-notaris-en-het-notariaat/

Ik heb artikel gelezen, maar ik mis de detail uitwerking. Uitvoering van het notarisambt vóór 1811 verschilt in de zeven Verenigde Nederlanden. In de Franse tijd werd dit geformaliseerd.

In 1842 werd er een herziene Wet op het notarisambt uitgevaardigd. Bij de uitvoeringsmaatregelen wordt onder andere aangegeven van welke akten de notaris een minuut moet bewaren en welke zaken hij in enkelvoud mag vervaardigen. 

Deze in enkelvoud opgemaakte brieven. Deze worden uitgereikt aan de belanghebbende partijen, maar ze staan wel ingeschreven in de repertoria.

Bijvoorbeeld: Een brief opgemaakt ten behoeve huwelijkse toestemming vind je terug bij huwelijkse bijlagen van het desbetreffende echtpaar. 

Wat is een “kadastrale gemeente”. Onder het Franse bewind werd er een begin gemaakt met opmetingen voor kadaster, registratie van het grondbezit. In 1813 kwam deze werkzaamheden stil te liggen, maar deze werkzaamheden werden in 1816 op basis van de “”Franse instructies voor het Cadastre” voort gezet. De Franse indeling van gemeenten (Maire’s) gemaakt in de Franse periode bleef echter bij het “Nederlandse Kadaster gehandhaafd.

De voormalige gemeente Westdongeradeel werd opgesplitst in de Mairie’s Holwerd, Ternaard en Nes. In 1817 werden deze Mairie indeling weer opgeheven, maar bij het kadaster bleven deze benaming gehandhaafd, bijv. Kadastrale gemeente Holwerd, etc.

Verder zou ik nog graag toevoegen een vaste link naar de Historische-Statische Schetskaart voor Nederland (zie o.a. kaartencollectie Drents archief)

Ik heb dus behoefte aan een bestand met een vaste indeling met aanwijzingen hoe ik je als beginnend genealoog moet beginnen te zoeken.

De eerste stap is verzamel alle gegevens binnen jouw familie alvorens je begint met het zoeken in alle gescande bestanden. Wat is een stamreeks, kwartierstaat etc. 

Ik zou dit forum willen noemen:

“Institutionele geschiedenis voor de genealoog”.

Een verzameling van gegevens ten dienste van de beginnende Genealoog.

Graag hoor ik hoe jullie denken over de vorming van zo’n forum. 

Met vriendelijke groeten van Terkos

Hoi Terkos,

dank voor deze uiteenzetting van deze - naar mijn mening zowel interessante als terechte - ideeën. Ik denk dat je met "Sommige genealogen hebben alleen maar behoefte aan de naam met geboorte, huwelijk en overlijdensdata. De data uit de tienjaren tafels zijn goed genoeg. Dat daarbij in de geboorteakten  en overlijdensakten drie dagen verschil in kan zitten is voor deze snelheidsfanaten geen probleem. Zij zien de stamreeks het liefst uitgebreid tot aan Karel de Grote en pronken daarmee, dit is “mijn voorgeslacht”." meteen ook een relevant probleem aanstipt.

Waar Yolanda en ik al langer tegenaan lopen, onder meer op de website van Yory, is de reikwijdte van de interesse van onze doelgroep (en dus ook die van het forum hier). Als ik een inschatting mag maken, dan denk ik dat zeker de helft van de onderzoekers slechts een beperkte interesse heeft en inderdaad meer van het type "Zo ver terug mogelijk, als het kan tot aan Karel de Grote" is. Een vondst van een paar voorouders in de gevangenisregisters is dan louter een leuke bijkomstigheid ("Het was toevallig toch al geïndexeerd"), maar overgaan tot een volledig uitputtend onderzoek van alle bronnen over alle generaties vindt weinig plaats, zeker als mensen daarvoor nog een archief ("Dat hoeft tegenwoordig toch niet meer?") moeten bezoeken.

Nog eens 40% is denk ik van het type "Ik wil zo veel mogelijk proberen te vinden, in zoveel mogelijk bronnen, over zoveel mogelijk voorouders", een categorie onderzoekers die mij al veel meer aanspreekt. Dan is er nog een klein groepje van misschien zo'n 10% dat niet perse als doel heeft zo veel mogelijk, zo ver terug mogelijk te vinden, maar dat vooral écht iets wil leren over hun familie. Wat waren de omstandigheden destijds? Wat zouden de beweegredenen van mijn voorouders kunnen zijn geweest om bepaalde dingen te doen? Hoe waren hun leefomstandigheden, waren ze voor die tijd welvarend of juist niet, in verhouding tot de rest van het dorp?

Wat ik wil zeggen, is dat er waarschijnlijk maar een kleine groep geïnteresseerd is in alle achterliggende verbanden bij de bronnen waarin ze zoeken en de gegevens die ze daarin vinden. Voor hoe veel mensen zou zo'n institutionele geschiedenis interessant zijn? Nu denk ik wel dat bepaalde fragmenten uit die institutionele geschiedenis, bijvoorbeeld de wetgeving rondom de burgerlijke stand, voor veel onderzoekers een handig hulpmiddel kan zijn. Maar hoeveel mensen zouden de werking van grietenijen, kerspels, ambten of de opbouw van de rechterlijke organisatie in de 19de eeuw beter willen leren begrijpen?

Deze week heb ik het er nog met Yolanda over gehad, dat ik eigenlijk zit te denken voor een nieuwe insteek van stamboomonderzoek/familiegeschiedenis, om het naar een hoger niveau te tillen. Daarin is het stamboomonderzoek louter de basis - de ruggengraat dus - van je verdere onderzoek naar je familiegeschiedenis. In dat stamboomonderzoek (aangevuld met bronnen als gevangenisregisters, belastingkohieren, doodsbriefjes, notariële akten, etc.) kom je sowieso een aantal voorouders tegen waarover je meer wil weten. Van zodra je je stamboomonderzoek grotendeels hebt afgerond, heb je als onderzoeker de keuze: 1. Doe uitputtend onderzoek in alle denkbare bronnen over alle voorouders, 2. Focus je op een bepaalde persoon die je interessant vindt (biografisch), 3. Focus je op een bepaalde familie, bepaald gezin of een aantal generaties (bv. voormoeders of een generatie fabrikanten), 4. Focus je op een bepaald thema, bv. militair (soldatenfamilie's), sociaaleconomisch (zie ik doodsoorzaken terugkeren in de familie, zijn er meerdere generaties in armoede blijven hangen), cultureel (waarom was de familie opeens bekeerd tot het protestantisme?).

Dat was even een kort uitstapje, maar het probleem met stamboomonderzoek is nu eenmaal dat het archief veruit de belangrijkste bron is. Een archief van alle denkbare instellingen, concepten, werkwijzen, ideeën e.d. die in het verleden hebben bestaan. Veel stamboomonderzoekers hebben niet alleen geen kennis van de geschiedenis, maar vaak ook niet van de specifieke vakgebieden waarmee ze in aanraking komen bij hun onderzoek (gevangenisregisters: strafrecht, doodsbriefjes: medische wetenschap, belastingkohieren: fiscaal recht, etc.). De geschiedenis is té veelomvattend om volledig in de vingers te krijgen voor louter een stamboomonderzoek of familiegeschiedenis (geldt net zo goed voor mij). Toch komen stamboomonderzoekers door hun onderzoek in aanraking met al deze zaken, waarbij de institutionele geschiedenis heel nuttig is.

Alleen, hoeveel mensen zouden bereid zijn om zich in die institutionele geschiedenis te verdiepen? Wellicht alleen die groep van 10% die ik eerder aanstipte? Misschien net wat meer? Is een forum de juiste vorm of juist een informatieve pagina? Wat is de toegevoegde waarde van de artikelen die wij op Yory schrijven? Kan je niet beter een overzicht maken met lezenswaardige boekwerken over de institutionele geschiedenis van diverse instellingen (waar de serie Broncommentaren trouwens ook goed werk heeft geleverd)? Zouden meer onderzoekers bereid moeten zijn zich in die institutionele geschiedenis te verdiepen? Ligt er een taak voor archieven op dit vlak? Sommige archieven maken niet altijd meer een inleiding op een archieftoegang op, met daarin een stukje institutionele geschiedenis.

Ligt de basis voor dit alles niet, zoals in mijn korte uitstapje, bij de opzet van stamboomonderzoek/familiegeschiedenis? Moet het misschien eens gedaan zijn met het traditionale "tot aan Karel de Grote-onderzoek" als enige vorm van het uitzoeken van je familiegeschiedenis? Wellicht zou er gewerkt kunnen worden naar een nieuwe vorm van het uitzoeken van je familiegeschiedenis, waarbij meer nadruk ligt op A. Het in de vingers krijgen van het zoeken naar bronnen in archieftoegangen (dat beheersen ook veel onderzoekers niet) en B. De institutionele geschiedenis achter de gebruikte bronnen. Dat laatste maakt dan dat je ook direct je eigen onderzoek kan inbedden in historische ontwikkelingen en zo kan je ook makkelijker je weg in de bronnen en de archieftoegangen vinden.

Dit alles zijn slechts wat hersenspinsels, maar ik denk wel dingen waar we iets mee moeten en in ieder geval iets mee kunnen. Ik ben zeker benieuwd hoe andere onderzoekers hierover denken, maar ook vooral hoe die aankijken tegen een subforum over institutionele geschiedenis of die dit liever op een andere manieren vormgegeven zien worden.

Groet,

Indie

Ik stam al bijna 60 jaar af van Karel de Grote en zie het probleem niet.

Beste Indie,

Jouw tekst en mijn tekst zijn twee geheel verschillende werelden . 

Wat ik op het oog heb is voor de "aankomende" genealoog een aantal eenvoudige startpunten te hebben, om te kunnen beginnen.

Wat jij bedoeld is het maken [wat ik noem] van een "sociale genealogie".

Naast de afstammingslijnen van de familie o.a. vermelden wat de beroepen werden uitgeoefend door de vermelde personen en andere gebeurtenissen in hun leven. 

Zoiets heb ik in 2018 geschreven: Genealogie van een familie Dik, afkomstig van het Hogeland in de provincie Groningen. ter inzage bij Koninklijk Bibliotheek in Den Haag.

Groeten van Terkos

Beste Maarten,

Gefeliciteerd als "bewezen" afstammeling van Karel de Grote. 

Velen echter die dit zelfde zeggen, blijken dit bij nadere nauwkeuriger onderzoek de claim weer te moeten intrekken.

Groeten van Terkos

Ik zweef ergens tussen Indies 10%- en 40%-groepen in en kom wel eens in een archief. Juridische en medische details schrikken mij inderdaad nogal eens af, aangezien daar mijn opleidingsachtergrond niet ligt. Wat niet wegneemt dat ik graag uitvindt wat een Latijnse benaming voor een doodsoorzaak in hedendaags Nederlands is, of hoe Salisch van Frankisch erfrecht verschilt en in welke eeuw je vanaf welke leeftijd mocht trouwen of in dienst moest.

Ik beschouw mezelf als iemand die namen en rugnummers verzamelt van familieleden op een manier waar veel historici op spugen, maar ik probeer dat wel op een wetenschappelijk verantwoorde manier te doen. Ik meen dat ik de door mij beweerde relaties redelijk kan bewijzen.
Ik probeer wel zo veel mogelijk informatie per persoon te verzamelen, maar ga daarbij niet tot het gaatje en ik schrijf ook geen mini-biografieën over de onderzochten. Ik zou mezelf betitelen als gevorderde beginner en weet niet of ik daarom nog pas binnen Terkos' classificatie. Maar, ik verwelkom ieder vorm van methodologische hulp. Ik onderken ook dat genealogen veel te vaak het wiel opnieuw moeten uitvinden, omdat nergens hulp is te vinden hoe je een onderzoek moet aanpakken.

Dat laatste geldt zowel in grote lijnen welk soort toegangen je moet gebruiken en ik welke volgorde om welk soort vragen te beantwoorden en hoe die toegangen onderling verwant zijn en met welk doel ze zijn opgezet, als ook praktische toepassing van bovenstaande kennis in een specifiek archief met de bestaande fysieke of electronische hulpmiddelen.
Kortom, er is een gebrek aan structurele opleiding. Andersom is er de terechte vraag: Wie wil er opgeleid worden? Ik vermoed dat zodra de woorden school, opleiding, cursus of leren vallen een groot deel van de Internetgenealogen gillend wegholt.
Want, het moet wel een hobby blijven . . . 
Tot nu toe vind ik de blogs van Yvette Hoitink nog het meest behulpzaam om nieuwe dingen te leren en haar documentatie over de afstamming van Eleonore van Acquitanië is erg inspirerend wat betreft correcte bronvermelding en bewijsvoering met betrekking tot filiaties.

Als ik de Wikipedia definitie lees, waarna Terkos verwijst: "Institutionele geschiedenis is een historische discipline die het ontstaan en de ontwikkeling van staatsinstellingen beschrijft. Daarbij gaat de aandacht uit naar de interne organisatie (functionarissen, vergaderingen), de competentie (pakket van bevoegdheden) en het territorium (gebied waar het gezag geldt). Vanwege de belangrijke rol van het recht maakt de institutionele geschiedenis tevens deel uit van de rechtsgeschiedenis. ", klinkt dat wel erg naar een opleiding tot archivaris. Hoewel niemand zal ontkennen dat een archivarisopleiding erg behulpzaam kan zijn voor een genealooog, lijkt me dit wel een heel zware inzet om amateurgenealogen, zoals ik, op te voeden.

Om het wat speels samen te vatten: ik geloof dat ik wel behoefte heb aan Terkos-lite en Indie-rich.

Michaël