Catharina Ida Constantia Ojers trouwt Utrecht 26-10-1865 met Gerard Lodewijk van den Helm. Uit het huwelijk worden in de periode tot 1872 vier kinderen geboren. In 1879 trouwt Gerard Lodeijk, na te zijn gescheiden van zijn eerste vrouw in Heerde (akte nr. 25) met Sophia F.J. Haarman. Alle gegevens, ook van zijn derde huwelijk, en van de familie van de echtgenotes zijn verder bekend. Het enige dat ontbreekt zijn de plaats en datum van zijn echtscheiding, ergens tussen 1872 en 1879. Bij het tweede huwelijk, Heerde 1879, akte 25, image FS 579 e.v., zitten papieren die op enigerlei wijze betrekking hebben op deze echtscheiding. Het gaat om Duitse stukken, in het beruchte handschrift. Met Duits heb ik geen problemen, met het handschrift des te meer.

Mijn enige vraag is: waar en wanneer werd de echtscheiding uitgesproken en waarom zijn hierover Duitse stukken overlegd?

Hij is in Wesel (D) op 23-11-1874 gescheiden. De stukken zijn verklaringen van de rechtbank te Wesel en daarom in het Duits.

De bijlagen zijn in tweevoud gefotografeerd:

tellend vanaf het begin van de Duitse akten: 1=7, 2=8, 3=9, 4=10, 5=11 en 12, 6 (gedeelte Ned. vertaling)

Reden van de scheiding is dat de echtgenote de echtgenoot verlaten heeft. Het echtpaar woonde in Gelderland (Ede) en is daarna verhuisd naar Utrecht. De echtgenoot vertrekt naar Rees (D) en de echtgenote weigert zich bij hem te voegen.

De echtgenoot verzuimt de beschikking van de districtsrechtbank te Wesel in te laten schrijven bij de BS van Utrecht, daarom ontbreekt een aantekening in de marge van de huwelijksakte van 1865 (een beetje slordig voor een telg uit een juristen geslacht). Bijgevolg wordt bij overlijden van zijn gescheiden echtgenote in 1908 vermeld dat zij weduwe is van Gerard Lodewijk van den Helm. In stricte zin was hij bigamist, omdat volgens Nederlands recht een scheidingsbeschikking die niet binnen de gestelde termijn bij de BS ingeschreven is vervalt.

Misschien dat voor dit verzuim een rol heeft gespeeld of de rechtbank te Wesel wel bevoegd was te oordelen in deze familierechtelijke zaak. Volgens oorkonde van de koninklijke regering te Düsseldorf had hij op 15-2-1873 voor zich, zijn vrouw en de beide levende kinderen het Pruisisch staatsburgerschap verworven waardoor het Pruisisch recht op hen van toepassing werd; of zijn vrouw daarmee ingestemd heeft is niet duidelijk, mogelijk doet dit niet ter zake: vrouwen waren immers handelings onbekwaam. De vrouw is bij de rechtzaak niet aanwezig noch vertegenwoordigd en laat kennelijk alles over haar kant gaan.

Hallo Leo,

Dat klopt. Dit fout in het Patriciaat was me ook al gelijk opgevallen. Overgrootpa is 1x gescheiden en in totaal 3x getrouwd.

Hallo Chris,

Heel hartelijk dank voor je uitvoerige samenvatting.

Wat je zegt: slordig. Heel erg slordig zelfs voor iemand die Handleidingen voor ambtenaren van de Burgerlijke Stand op zijn naam heeft staan. Als iemand wist wat de regeltjes waren op dat gebied, dan was het mijn overgrootvader wel.

Nog even terugkomend op de inschrijving in de BS. Volgens Nederlands recht moet het echtscheidingsvonnis binnen 6 maanden nadat het onherroepelijk is geworden worden ingeschreven in de BS. Het echtpaar is naar Pruisisch recht gescheiden en het vonnis van 23-11-1874 is op 21-7-1876 onherroepelijk geworden. Of het echtpaar volgens Pruisisch recht verplicht was het vonnis in te laten schrijven bij het Standesamt of BS van de plaats van het huwelijk weet ik niet (het Standesamt bestaat pas sinds 1874). Het vonnis doorlezend heeft de vrouw ruim gelegenheid gekregen om bezwaar te maken maar volhardde zij in haar beslissing haar man niet te volgen in den vreemde.

Parteien sind im Jahre 1865 zur Ehe

geschritten und haben ihren ersten

Wohnsitz in der Provinz Gelderland

im Königreiche der Niederlande  genom-

men. Daselbst haben sie zwei Kinder

erzielt und sind sodann anfangs 1871

auf Utrecht verzogen. Von hier hat Klä-

ger, indem er zunächst in Cleve sich nie-

derzulassen beabsichtigte, seinen Wohn-

sitz anfangs April 1873 auf Rees verlegt

indem er vorher, laut Urkunde der Kö-

niglichen Regierung zu Düsseldorf

vom 15. Februar 1873, für sich, seine

Ehefrau und seine beiden Kinder die

Preusische Staatsangehörigkeit erworben

hatte.

Het blijft gissen waarom hij de Pruisische nationaliteit verwierf, mogelijk ambieerde hij een ambtelijke functie. In Rees was hij rentenier, dus buiten beroep. Het is mogelijk, maar dat weet ik niet, dat hij en zijn familie de Nederlandse nationaliteit behielden.

Nogmaals dank. De reden zal wel altijd een raadsel blijven.

Een klein detail klopt niet: het echtpaar had in totaal vier kinderen, waarvan twee in de babyleeftijd overleden. Die zijn dus nooit in Duitsland geweest.

En rentenier zal GL niet geweest zijn: ten tijde van zijn tweede huwelijk was hij ambtenaar. Gemeentesecretaris of zoiets. Misschien was hij tijdelijk werkeloos. Enfin, armlastig zal hij  niet geweest zijn. Ik heb gezien hoe zijn vader woonde (groot huis in Maarssen aan de Vecht, en GL was de enige erfgenaam zo te zien. En pas 41 ten tijde van de scheiding.

Maar ach, dat is allemaal niet zo heel belangrijk. Ik ben ontzettend blij dat die scheiding van zijn eerste vrouw nu eindelijk boven water is.

Liesbeth