Onderzoek in Duitsland » Klaas Roskam
Beste heer Stuij,
Uw omschrijving doet vermoeden dat het hier mogelijk een zgn. "foute Nederlander" betreft; vaderlandslievende Hollanders gingen i.h.a. niet vrijwillig voor langere tijd naar Duitsland, kort na 1945 (als ze niet toevallig diplomaat, Rode-Kruis-functionaris of onderdeel van de Geallieerde bezettingsmacht waren), aangezien het tot diep in de jaren '70 een door en door hypocriet land bleef, dat het eigen verleden graag wegpoetste, en onbeschaamd zelfs oorlogsmisdadigers hoge posities gaf. Gaat het misschien om deze Klaas Roskam, in 1946 veroordeeld tot internering? http://www.delpher.nl/nl/kranten/results?query=%22klaas+roskam%22&facets%5Bperiode%5D%5B%5D=1%7C20e_eeuw%7C1940-1949%7C&page=1&sortfield=date&coll=ddd . En u moet absoluut zeker zijn hiervan: is Klaas zijn èchte voornaam, of een roepnaam, en is het Nicolaas?
Maar dit lijkt een beetje omslachtige manier om aan een antwoord op uw vraag te komen. Duitsland is genealogisch gezien (het klinkt hard, maar het is waar) een nogal "onderontwikkeld" land, en zeker bij lange na geen "genealogisch paradijs" zoals Nederland. Centralisering van bronnen, d.w.z. zoveel mogelijk bronnen zoveel mogelijk op één plaats organiseren en aanbieden, zit daar simpelweg niet tussen de oren : afgezien van een paar mooie initiatieven als GenealogieNetz, Matricula, Archion en Forum Ahnenforschung heeft men in Duitsland i.h.a. een hardnekkige voorkeur voor regelen op deelstaats-, regionaal of plaatselijk niveau: er is dus een enorme versplintering, dus heel veel verschil in aanpak overal, hon-der-den archiefinstellingen (ook voor de kleinste stadjes), en veel frustrerend (uit)zoekwerk naar onderzoeksmogelijkheden voor genealogen. - Digitalisering staat echt nog in de kinderschoenen: Duitse overheden zelf doen er bitter weinig aan, en bij FamilySearch is het aanbod prachtig wáár het bestaat, maar schaars (enkel zeer weinig Duitse regio's vertegenwoordigd). - Succesvolle, consequent doorgevoerde en nagevolgde genealogische vrijwilligersprojecten zoals in Nederland de WieWasWie-voorloper Genlias, Digitale Bronbewerkingen, ZoekAkten.nl en Vele Handen bestaan in Duitsland niet. - Het archiefwezen is anno 2017 helaas nog bedroevend ouderwets: het cliché van de wereldvreemde medewerker in stofjas die vooral passief en hooghartig "op de winkel past", en bij wie nooit iets opkomt over modernisering en de behoeften van de burger / onderzoeker / genealoog, staat in Duitsland nog 100% overeind. Een klein voorbeeld van die treurige mentaliteit: de archief-website van de kleine stad Diez. Geen vaststaande openingstijden, "open op afspraak"; lollig doen om het eigen onvermogen qua gebrekkige voorzieningen ("kopietjes maken kan, als-ie het tenminste dóet, haha") ; de archiefcollecties zijn alleen beschreven in inventarissen "op papier" ter plekke, niet online; een omzetting naar archiefinventarissen online is "nog in planning en in bewerking" (anno 2017!), middels "elektronische Datenverarbeitung" (een stokoude term die in de jaren '70 / '80 populair was, maar nu hopeloos verouderd, en weinig goeds laat vermoeden over het "bij de tijd zijn" van de desbetreffende "stofjas"); een lege website: er valt niets te bekijken, zoeken of door te klikken; geen adres of telefoonnummer, alleen afstandelijke e-mail. Schandalig, wat een armoe...
Eigenlijk is de situatie in Duitsland qua erfgoed, archieven en genealogische voorzieningen anno 2017, voor zo'n groot, economisch belangrijk land met zo'n bewogen geschiedenis, verbazend slecht, ja: triest. Met de meeste genealogische websites is het slagen voor u misschien nogal twijfelachtig.
Een paar tips die u misschien kunnen helpen:
1 - Er zijn in Duitsland kennelijk ca. 5500 "bureaus bevolkingsregister" (Burgerzaken). In Nederland kunt u heel simpelweg, als u tenminste een laatst bekende Nederlandse gemeente (1945?) heeft als aanwijzing om het onderzoek te starten, bij die gemeente een aanvraag bij Burgerzaken om adresonderzoek indienen: zij volgen dan het spoor, tot zover als hun mogelijkheden reiken, en laten u hun bevindingen weten. Kosten vallen mee, ongeveer de prijs van een uittreksel GBA/BRP. - In Duitsland wordt het moeilijk als u geen enkel concreet aanknopingspunt (laatst bekende woongemeente) heeft, waar u bij het bureau bevolkingsregister (Meldeamt / Einwohnermeldeamt / Buergerservice) om "informatie uit het bevolkingsregister" (Melderegisterauskunft / Meldeauskunft) zou kunnen vragen: een centraal bureau voor heel Duitsland is er niet, en het is ondoenlijk om 5500 bureaus (vaak meerdere per gemeente, bijv. in Berlijn) elk aan te schrijven. Wel zijn er vrij veel commerciele bedrijfjes die dit onderzoek vrij snel voor een klein bedrag voor u kunnen verzorgen: zie https://www.google.nl/search?source=hp&q=melderegisterauskunft+deutschland.
2 - "Roskam" valt in Duitsland, ook door de spelling, onmiddellijk op als Nederlandse naam: dus is het daarnaar op zich wel gemakkelijk zoeken, alleen is altijd de vraag of de bron waarin u zoekt wel zo relevant is voor uw "genealogische onderwerp". De mogelijkheid bestaat natuurlijk dat de heer Roskam in Duitsland is gesetteld, en kinderen en/of kleinkinderen heeft gekregen, die ook zijn familienaam dragen, anno 2017. Kinderen zouden, indien geboren na zijn intocht in Duitsland, nu maximaal zo'n beetje 70 tot 71 jaar oud zijn. Er staan 56 personen met die familienaam in het Duitse telefoonboek; dat is vrij overzichtelijk, daar kunt u natuurlijk altijd een onderzoekje / een middagje "belronde" aan wagen: https://www.dastelefonbuch.de/Suche/Roskam .
3 - Bij uw vraag zou ik, als ik u was, in elk geval ook met de (kleine?) kans rekening houden dat hij toch ooit een keer (na afloop van straf of dreiging van vervolging?) terug is geweest in Nederland, en zich (voor korte of lange tijd) ooit weer hier gevestigd heeft. Dan zou hij weer zijn opgenomen in een Nederlands bevolkingsregister, en dan zou er dus over hem opnieuw een registratie op een persoonskaart bestaan. U vermeldt niet of u al bij het CBG een aanvraag heeft gedaan (met weliswaar onbekend, maar geschat overlijdensjaar) voor een uittreksel van zijn persoonskaart; dat zou u in elk geval wel onmiddellijk moeten doen; en tegelijkertijd (voor het geval dat dit niets zou opleveren) ook zeker nu meteen een aanvraag bij het Vestigingsregister (https://www.denhaag.nl/nl/akten-en-verklaringen/verklaringen/verklaring-uitschrijving-uit-nederland-voor-oktober-1994-aanvragen.htm) betreffende "uitschrijving uit Nederland voor oktober 1994"; privacyregels zullen geen probleem meer opleveren, nu sinds de geboortedatum van de heer Roskam al meer dan 100 jaar verstreken zijn.
4 - Het is best mogelijk, dat de heer Roskam is overleden in Duitsland, maar gewoon heeft vastgelegd dat hij begraven wenste te worden in zijn geboorteland, Nederland; sentiment gaat diep. Kijkt u in elk geval de bekende websites inzake overledenen en begraafplaatsen erop na, op zijn naam: Graftombe, Online-Begraafplaatsen, Mensenlinq, Billion Graves. En natuurlijk de gewone database van FamilySearch, wereldwijd liefst: hij zou niet de eerste zijn die na 1945 is geemigreerd naar bijvoorbeeld Zuid-Amerika (het Vaticaan hielp bijv. ex-Nazi's van harte mee: 'Rattenlinie') of de Verenigde Staten, waarvoor u daarnaast ook op internet de Social Security Death Index zou kunnen raadplegen.
5 - Bovendien: ook een emigrant heeft, zoals iedereen, wel èrgens familieleden, en iedereen laat sporen na: ook bij wat minder sympathieke personen kan een overlijden gevoelens van verdriet, aanhankelijkheid, spijt of melancholie opwekken. Er is dus reden om aan te nemen, dat bij een overlijden van de heer Roskam, ook al woonde hij nòg zover weg en had hij afstand genomen van alle familieleden, het nieuws ook tot in Nederland is doorgedrongen, en familieleden daarvan via-via op de hoogte zijn gebracht (elke staat is verplicht, bij een overlijden daar van een burger van een andere staat, die staat langs diplomatieke kanalen op de hoogte te brengen hiervan). Dan zou er dus ook heel goed gewoon een Nederlands(e) overlijdensadvertentie en/of bidprentje betreffende de heer Roskam kunnen zijn opgesteld. Zoekt u dus ook liefst hiernaar, bijv. op de NGV-website en bij de CBG-collectie Familieadvertenties (ook via WieWasWie).
Succes met uw onderzoek,
met vriendelijke groet, Dimitri Vlas