Sinds kort is het resultaat beschikbaar van het project “de ijsberg zichtbaar maken” van een aantal samenwerkende Nederlandse archieven.
De resulterende database is te doorzoeken via een van de twee navolgende websites:

https://www.openarch.nl/htr/ of https://zoekintranscripties.nl/

Open archieven geeft ook resultaten voor transacripties van andere archieven dan de oorspronkelijke deelnemers aan het project “de ijsberg zichtbaar maken”.
Toen ik mijn eigen naam intypte kwamen daar tot mijn verrassing drie notariële akten uit Haarlem naar boven van mijn betovergrootvader Hermanus Boers uit Amsterdam. Waarom zou een Amsterdammer uit een stad met een overvloed aan notarissen naar een notaris in Haarlem gaan om een contract met een plaatsvervanger voor de Nationale Militie vast te laten leggen?

Toen ik wat verder zocht bleek dat er in Haarlem tientallen van zulke contracten zijn vastgelegd en dat partijen die deze contracten vastlegden overal vandaan kwamen (bij de beperkte keuze van akten, waarin familieleden voorkwamen, kwamen de partijen uit Amsterdam, Haarlem, Alkmaar, Emmen, Kornwerd en één mogelijk uit Zeeuws Vlaanderen).
Ik zou uit mezelf nooit op het idee zijn gekomen om bij Haarlemse notarissen te zoeken voor een contract voor een remplaçant uit Amsterdam, of Alkmaar.

Het is me nog niet duidelijk waarom deze concentratie in Haarlem heeft plaastgevonden, maar ik heb een theorie dat dit samenhangt met het feit dat de Commissaris van de Koning eindverantwoordelijk was voor het aanleveren van het juiste aantal rekruten. Een notaris in de provinciehoofdstad (Haarlem in dit geval) had waarschijnlijk eenvoudig toegang tot de provinciale lotingslijsten en kon zo relatief eenvoudig zien wie er vrijgeloot was en wie er mogelijk op zoek was naar een plaatsvervanger. Ik meen soortgelijke resulaten te zien voor de andere provinciehoofdsteden.

Aan het eind van de 19e eeuw was er in Amsterdam zelfs een verzekeringsmaatschappij die zich specialiseerde in het afsluiten van een Nationale Militie Verzekering, die uitkeerde indien er voor een rekruut een plaatvervanger moest worden gezocht. Een overgrootvader van mij uit Amsterdam had daar een polis afgesloten en ook hij kwam terecht bij een notaris in Haarlem.

Voor mij was dit een eerste opmerkelijke vondst als resultaat van het project “de ijsberg zichtbaar maken”. Ik hoop dat er nog vele volgen. Mogelijk hebben anderen baat bij deze tip.