Twee generaties van de familie Gardijn verrichten 1e en 2e helft 16e eeuw betaalde werkzaamheden voor het ambacht Voorburg en Tedingerbroek.

Allereerst 1e helft 16e eeuw: "Betaelt (vader) Willem Ghardijns vande kerstange tloeck ende lange rack mitsgaders de gaech te croessen ende te laken XI pond XII stuijvers

Betaelt deselve vande bredevaert te cro(e)ssen ende laken als voren IV pond VII stuijvers" (Bron: Gemeentearchief Den Haag, Oud Archief Voorburg, toegang 6005-01, Inv. Nr. 32, folio 1 verso, dd. 1539)

Folio 3 verso, dd. 1539 "Betaelt Willem Ghordijns van die palen te setten VI stuijvers"

En vervolgens 2e helft 16e eeuw: “Betaelt (zoon) Jacob Willemsz vant langhe rack tloock ende die ghaech mitsgaders die bredevaert te croesen te laecken ende buijten schade te houden onse porcie beloopt bij quijtancie L (50) pont XV stuijvers” (Bron: Gemeentearchief Den Haag, Oud Archief Voorburg, toegang 6005-01, Inv. Nr. 35)

Vragen: (1) Wat is / waar ligt de Langherack? (2) wat is / waar ligt de Gaech? (3) Waar ligt de Bredevaert? (4) Wat is "croessen"? (5) Wat is "laecken / laken"? (6) Wat is "tloock"?

Tot slot: vanwege de opvolging van de beschreven werkzaamheden voor het ambacht Voorburg en Tedingerbroek is het meer dan aannemelijk dat Jacob Willemsz Gardijn (Gerdijn / Gordijn) een zoon is van Willem Gardijns. Er is nog meer materiaal dat deze hypothese ondersteunt. Dat maakt de stamboom Gardijn een stuk korter dan nu in de verschillende versies op sociale media en genealogische websites is te lezen. De vaak genoemde Willem Willemsz (2 generaties) kunnen dan verdwijnen.

Bij voorbaat dank voor jullie hulp!

2) https://nl.wikipedia.org/wiki/Gaag_(Maasland)

en https://nl.wikipedia.org/wiki/Gaag_(Schipluiden)

Ik ben in die buurt opgegroeid, en kan bevestigen wat Jan hierboven oppert. 

De Gaag (Oostgaag) is een riviertje tussen Delft en Maasland; dat zich in de buurt van Maasland splitst in een Zuid- en Westgaag. 

Met gelijknamige buurtschappen langs de oevers.

Mijn 'Middelnederlands' is nogal roestig, maar ik interpreteer de bovenstaande teksten als dat Willem Ghardijns en Jacob Willemsz worden betaald om waterwegen (de Gaag, Langherack, Bredevaert) vrij te houden van groeisels en vegetatie ('t loock; croes [kroos]) en in orde te houden (buijten schade te houden)

'Croesen' spreekt dan voor zich. 'Laeken' moet je dan - denk ik - lezen als water open maken dan wel open houden, en het woord zal dezelfde stam hebben als het Engelse 'lake' en het Nederlandse 'laak'

Ik ben geen taalkundige of ethymoloog. Dit is naar beste eer en geweten, en ik laat me graag corrigeren.

Ik ben ook geen taalkundige, maar het lijkt me dat Bart het bij het rechte eind heeft. 

laken, zie https://gtb.ivdnt.org/iWDB/search?actie=article&wdb=MNW&id=24713&lemma=laken&domein=0&conc=true
 en https://gtb.ivdnt.org/iWDB/search?actie=article&wdb=MNW&id=24602
vuil uit sloten halen.

Voor Kerstange zie hier, tLoock kan de Lookwetering zijn.

Op de Kruikiuskaart staan de vaknummers met namen van de onderhoudsplichtige ambachten vermeld (Kerstange en 't Loock op eerste blad met Delft, het vak van Voorburg van de Kerstange op het tweede blad met Delft).

Re: (3) Waar ligt de Bredevaert? 

=> Ik vermoed sterk dat het de tegenwoordige 'Vlaardingervaart' betreft, meer nauwkeurig het stuk tussen de Gaag en de Noordvliet. Quote:

"[...] Een deel van de route tussen de Noordvliet en de Gaag wordt officieel aangeduid als de Breê- of Lichtvoetswatering, maar staat bekend als de Vlaardingervaart. Het kanaal is een oud afwateringskanaal (van vóór 1250) [...]"

Ik denk dat het primair om de afwatering van het hele gebied gaat, waarbij de verschillende heerlijkheden en ambachten allemaal hun deel moesten betalen. Dat zou ook de frase "[...] onse porcie beloopt bij quijtancie [...]" verklaren. Een en ander vermoedelijk onder toezicht van het Hoogheemraadschap Delfland. "[...]  Het hoogheemraadschap van Delfland werd in 1289 gesticht door graaf Floris V. [...]." Ik zou daarom verwachten dat Willem Ghardijns en Jacob Willemsz wellicht ook in de administratie (het archief) van dat Hoogheemraadschap terug te vinden zouden moeten zijn.

De uitwatering van de Gaag en de Bredevaart (via de Noordvliet, de Zuidvliet en de Boonervliet) zal voornamelijk bij Maassluis geweest zijn, o.a. via de Wateringse - en/of de Monsterse sluis. "[...] Maassluis is rond 1340 ontstaan als nederzetting bij een sluis in een zeewering. [...]". "[...] rond 1380 groeven de ambachten Maasland, Naaldwijk en Voorburg gezamenlijk een derde afwatering, de Boonervliet [...]"

Re: (1) waar ligt de Langherack?

Welk water de 'Langerak' was ben ik nog niet op het spoor. Maar misschien heeft iemand anders daar nog een idee over? Het zou b.v. de hierboven genoemde Boonervliet kunnen zijn, maar ik heb daar vooralsnog geen concrete aanwijzing voor.

Vervallen. André was eerder

PS: Mooi gevonden Andre!

En inderdaad:

En één van de aangewezen ambachten:

Hartelijk dank voor alle bijdragen tot nu toe. Ik heb in de inventaris van het Oud Archief Delfland geen rekeningen aangetroffen die aan zouden kunnen sluiten bij de kostenverdeling van de beschreven werkzaamheden. Ik denk dat we eerst in andere ambachtsarchieven moeten zoeken naar rekeningen uit de beschreven periode tussen 1520 en 1570.

Bij welk ambacht (met lokaal archief) zijn we het meest kansrijk?

Voor zover ik weet heeft geen enkel ambachtsarchief (Maasland, Vlaardinger Ambacht, Dorp) archivalia uit die periode. Helaas. 

Het "Lange Rack" was de naam een waterloop in de buurt van Lisse: https://ajdekker.nl/wp-content/uploads/2021/02/De-Tonne-van-Gansoort.pdf

In dit artikel staat: "Een behoorlijk eind verder was in die tijd de Greveling die de Noorder Poel verbond met het Lange Rack pas als je de tonnebaek van Gansoort Lisserbrouck voorbij was zat je op het oude Leidsche Meer, alles bij elkaar geteld bijna twee kilometer van ‘t Vierkant".

"Lange Rack" was denk ik de algemene naam van een lange waterloop: https://www.delpher.nl/nl/boeken1/gview?query=lange+rack&coll=boeken1&maxperpage=10&identifier=dWnTTK8lLv8C&rowid=9

En "Lange Rack" in een gedicht van Constantijn Huygens: https://www.delpher.nl/nl/boeken1/gview?query=lange+rack&coll=boeken1&maxperpage=10&page=3&identifier=oxBVAAAAcAAJ&rowid=6

Dan blijft de vraag waar in Delfland een waterloop met de naam "lange rack" was.

Dan blijft de vraag waar in Delfland een waterloop met de naam "lange rack" was.

Geen antwoord op je vraag, maar mogelijk wel een aanwijzing. Het deel van de Vliet tussen de Hoornbrug en Nieuwe Tolbrug werd circa 1550 op de kaart van Coenraad Oelensz ook het Corte Rack genoemd.

Het Lange Rack komt op de kaart van Coenraad Oelensz niet voor. De naam zou wel logisch passen bij het langere deel van de Vliet tussen de Hoornbrug en Kerstanje waar Voorburg ook als onderhoudsplichtig ambacht wordt genoemd.

Beste Ericus,

Hartelijk dank voor je "corte rack" bij de Hoornbrug met deze mooie kaart. Ik ga bij het Hoogheemraadschap Delfland vragen of zij de naam "Lange Rack" kennen als naam van deze waterloop van de Delftse Vliet.

Groeten,

Jacques

De werkzaamheden die Willem Gardijn in 1539 uitvoerde zijn in 1538 uitgevoerd door Philip Huijbrechtsz:

Het lijstje werkzaamheden van Willem Ghardijn was groter dan ik eerder heb laten zien. Hij was ook belast met "Betaelt vande knuijtshoel te aerden jaerlanck IIII pond" "Betaelt van vier bruggen te aerden een jaer lanck mits gaeders de molenlaen buijten schade te houden 62 pond (50 + 12)"

De Molenlaan in Voorburg is gemakkelijk te localiseren. En er is wel een kaartuitsnede te maken met daarop de Molenlaan en 4 bruggen. Of dat de juiste bruggen zijn valt natuurlijk te bezien:

Interessanter is 'de Knuijtshoel'. Geen idee waar dat is. Ik vermoed dat een 'hoel' het zelfde is als een 'heul'. Een heul is een buis onder een weg of door een dijk, oftewel een 'duiker'. Zie bijvoorbeeld https://www.encyclo.nl/begrip/heul 

Op de kaart zij er nogal wat 'heulen' te vinden, bijvoorbeeld onder de weg naar den Haag; de Binkhorstlaan:

Kaart van het juiste gebied, ca. 1560, waarop blijkbaar sprake is van 'een hoel' [= heul volgens de begeleidende tekst] in het archief Hoogheemraadschap Delfland. Ik krijg de kaart niet met genoeg resolutie in beeld om e.e.a. beter weer te geven hier. Helemaal rechtsonder:

Beste Bart,

Prachtige bijdrage en mooi dat je die kaart erbij haalt. Ik heb nog betekenissen van "heul" bekeken en in de geschetste periode was dat gebruikelijk een gemetselde duiker en geen buis. Ik las vanmorgen op de Koninklijke Bibliotheek het deel van de Kroniek van Voorburg over de ruimtelijke ontwikkeling. Daar werd aangegeven dat sommige bruggen over de Vliet in de 16e eeuw aan de andere naam hadden dan later, zoals de Alckemadebrug (1556) die eerder genoemd werd "Scutlynchen brugghe". "De Knuijtshoel" kan ook een voorbeeld zijn van een duiker (heul) die later een andere naam heeft gekregen. Lokale historici hebben vaak kennis van die oude veldnamen.

Beste Jacques,

De Knuijtshoel zal slaan op de locatie van de huidige Knuitsbrug bij Den Hoorn. Ter hoogte van deze brug mondt het Look uit in de Gaag: https://goo.gl/maps/tfPS5qPvFZPg4mMs6 

Zie ook onderstaande kaart van het hoogheemraadschap:

Op de kaart van Kruikius heet deze brug ook de Bleye Heul. Het zal geen toeval zijn dat Voorburg juist hier als onderhoudsplichtig ambacht staat vermeld.