Ik vroeg me af hoe vroeger een en ander geregeld was. Ik las op internet dat onze huidige paspoorten pas vanaf 1813 zijn ingevoerd.

Paspoortwet van 1813

In 1813 werd er in Nederland een paspoortwet ingevoerd. Daarmee was iedere inwoner van Nederland vrij om binnen de landsgrenzen te reizen, maar zodra ze naar het buitenland wilden, moesten ze een paspoort aanvragen. Het paspoort was net groter dan een A4-tje en was uit naam van de Nederlandse koning in het Frans uitgegeven. Op het document stonden de uiterlijke kenmerken van de persoon in kwestie beschreven, zoals de lengte, de haarkleur en de kleur van de ogen.

Hoe was dat voor die tijd geregeld? Een van mijn voorouders kwam rond 1780 naar Nederland vanuit Duitsland en is hier gaan werken en wonen. Waren daar papieren voor nodig? Echt grenzen zoals we die nu kennen, zullen er niet geweest zijn, denk ik.

Zou daar nog een administratie van bijgehouden zijn, en zouden die papieren of reisdocumenten nog ergens in een archief op te vragen zijn?

Voor zover ik weet waren er in de tijd voor 1811 geen reisdokumenten nodig.
Er was ook geen controle bij de grens v.w.b. de Hollandgänger.

In sommige Duitse dorpen hield de pastoor een speciale mis voor de seizoenarbeiders die naar Holland gingen.
Daar werd ze gezegd zich netjes te gedragen en niet in zonde te vallen en er was ook een collecte tijdens deze mis.
Mogelijk is er in de desbetreffende kerkboeken nog iets terug te vinden over de personen die naar Holland gingen.
De meningen van de Duitsers over het werken in Holland waren nogal verdeeld.
Ze stuurden ook eigen mensen na om voedsel en kleding te brengen, want ze werden hier soms bedrogen of afgezet 
Daar zijn wel eens artikelen over geschreven.
Iemand schreef ooit over Holland: "onze jongens leren daar alleen maar slechte dingen".

Mvrgr,
 

@Henk,  bedankt voor je reactie. Ik had al zo'n vermoeden dat er geen papierwerk aan te pas kwamen.  Helaas zijn de meeste boeken van de betreffende kerk in Duitsland bij een brand verloren gegaan, dus als er al een speciale dienst is gehouden destijds, is daar nu niets meer van te vinden. Gelukkig zijn de diaconierekeningen bewaard gebleven en kon zo mijn stamboom verder terug uitgespit worden. 

Ik hoef in ieder geval niet te gaan zoeken naar een reisdocument in wat voor vorm dan ook.

Groeten, Bedet

Los van Paspoort of ID-papieren waren er ook rond en vóór 1800 naturalisaties: gahetna.nl/naturalisaties-16e-eeuw-circa-1950

Hierin staat o.m.

• Aangezien naturalisaties in deze periode (welke? -> 1814 – 1995?)  bij wet worden verleend, moeten namen van verzoekers terug te vinden zijn in de Handelingen van de Staten-Generaal, zie Staten-Generaal Digitaal.

@Martin,

Bedankt voor je reactie. Heb eea doorgelezen. Ik denk niet dat het zin heeft om in het NA te gaan zoeken naar naturalisatiepapieren. Het schijnt nogal duur te zijn geweest om te naturaliseren. Mijn voorouder was matroos (dus niet erg rijk, denk ik) bij de marine, raakte gewond en kreeg daarna een toelage, zodat hij daarna wel goed voor zichzelf kon zorgen, maar toen was hij al enige jaren in Nederland.

Echter, ben wel blij met de extra uitleg. Ook de gegevensbestand van de Staten Generaal. Kan ooit nog wel eens van pas komen.

Ik had altijd begrepen dat het hele idee dat een persoon onderdaan/burger is van een staat, pas met de franse revolutie is begonnen.

Voor die tijd had je wel kerkelijke attestaties voor wie zich elders wilde vestigen.

Misschien dat het na de invoering van de Bataafsche Republiek wat anders ging... of mogelijk heeft het te maken met buitenlanders die zich in Nederland vestigden?... of met de dan woedende napoleontische oorlogen? Ik kan mij in ieder geval een geval herinneren van de in Londen geboren David George Roman(d) (1768-1840), die blijkens mijn onderzoek in 1796 van de stad Amsterdam een "paspoort" kreeg verleend om via Frankrijk naar Zwitserland te reizen.