stamboomforum

Forum logoOnderzoek in Nederland » Zéér late Geslachtsnaamaanneming Overijssel w.o Weerselo: > 1811 - 1840



Profiel afbeelding
  • Bij het digitaal verwerken van geboorteakten Weerseloo (Ov.) 1827 al 3 keer tegengekomen, dat vóór de aangever/declarant geschreven staat "ingevolge het Besluit van de Heere Gouverneur dezer Provincie de 20 juli 1827 no. 3".
  • Wat dit besluit/deze besluiten inhoudt/inhouden is onbekend, maar mogelijk heeft het er mee te maken dat men nog (ten dele) als familienaam hanteert/hanteerde de naam van de bewoonde boerderij (tot invoering burgerlijke stand 1811 gebruikelijk in het oosten van Nederland).
  • Er worden bij dezelfde persoon wel tenminste 3 familienamen gehanteerd: Familienaam, Boerderijnaam en Familienaam (of ) Boerderijnaam. Mogelijk ook een 4e vorm als af en toe wordt toegevoegd de locatie/gehucht van de boerderij. N.B.: Veel succes voor de genealoog die zo'n familie wil uitzoeken!

Vraag: Wie is bekend met de inhoud van genoemd(e) besluit(en) 1827.

Martin Jongkoen - 22 aug 2019 - 16:09 (laatst bijgewerkt 6 sep 2019 — 08:16 door auteur)

Niemand hiermee bekend?

N.B.: Dit bericht komt wonderlijk genoeg niet in mijn profiel voor en komt ook niet naar voren als je zoekt op "Weerseloo" !!!

Martin Jongkoen - 5 sep 2019 - 13:34

Dat besluit zal dan te vinden moeten zijn in het Provinciaal Blad van Overijssel 1827.

Waarschijnlijk een vervolg op :

Dat in 1825 nog steeds niet alle ingezetenen van Overijssel aan de bepalingen van het decreet van 1811 hadden voldaan, blijkt uit het besluit van de Gouverneur der provincie Overijssel van 5 December 1825, 1e divisie, no. 1. (Provinciaal Blad 1825, no. 121), waarbij, naar aanleiding van het Koninklijk Besluit van 8 November 1825 (Staatsblad, no. 74), besloten werd, dat de ingezetenen die nog steeds geen eigenlijke geslachtsnaam voerden, maar veranderlijke bijnamen droegen, welke zij bij verandering van woonplaats met andere namen, ontleend aan plaatsen of erven, verwisselden, opnieuw een termijn van 6 maanden werd gegeven om een vaste geslachtsnaam aan te nemen.

Willem H. - 5 sep 2019 - 14:28

Willem H., bedankt.

Dus 99,99% van de genealogen gaat er ten onrechte vanuit, dat alle aangenomen familienamen staan in een (al dan niet nog bewaard) register uit 1811/1812. Dat is dus niet juist!

Martin Jongkoen - 5 sep 2019 - 14:40

- vervallen -

verkeerde provincie  Afbeeldingen zijn alleen zichtbaar als u bent ingelogd op het Stamboom Forum

Willem H. - 5 sep 2019 - 14:41 (laatst bijgewerkt 5 sep 2019 — 14:43 door auteur)

In het boekwerk "Overijsselaars Gezocht" wordt onder "Register van Naamsaanneming" daaraan (1825) een passage gewijd. Alle registers zouden bij elkaar staan. Overijsselaars gezocht - PDF Free Download - ADOC.TIPS . Zie tekst aan slot. Volgens zeggen speelde e.e.a. in Overijssel t/m 1840!

"...Het moment dat uw familie een vaste naam aannam kan zijn vastgelegd in de registers van naamsaanneming

Op grond van decreten van keizer Napoleon uit 1811 en 1813 waren alle inwoners verplicht hun achternamen te laten registreren. Wie geen vaste achternaam had, moest er één aannemen en daarvan een akte laten opmaken.

In 1825 hadden nog niet alle ingezetenen van Overijssel hieraan voldaan en werd de bevolking nogmaals opgeroepen een vaste achternaam aan te nemen.

De wijze van inschrijving verschilt per gemeente. In sommige registers zijn alleen de gezinnen opgenomen die inderdaad een nieuwe naam aannamen, andere vermelden alle gezinnen in de betreffende gemeente. De akten vermelden meestal: de `oude' en `nieuwe' naam van het gezinshoofd; de namen van de kinderen (soms zelfs de kleinkinderen) met hun leeftijd. Een dergelijke akte kan dus een mooi overzicht van de gezinssamenstelling aan het begin van de burgerlijke stand geven.

Van alle bewaard gebleven registers van naamsaanneming staan kopieën in de studiezaal van het Historisch Centrum Overijssel. Een geautomatiseerde toegang is in bewerking. In het CBG zijn microfiches beschikbaar.

De registers van de volgende gemeenten ontbreken: Blokzijl, Diepenheim, Genemuiden, Gramsbergen, Hellendoorn, Raalte, Tubbergen, Wanneperveen, Weerselo en Wierden..."

Martin Jongkoen - 5 sep 2019 - 15:19 (laatst bijgewerkt 5 sep 2019 — 15:49 door auteur)

Om welke geboorteakten (nrs.) gaat het precies? Als iemand die hier opgegroeid is en met de nodige voorouders, ben ik daar benieuwd naar.

In heel Twente zijn er begin 19e eeuw de nodige "onregelmatigheden" te vinden m.b.t. de burgerlijke stand, zoals kinderen die later zijn geboren dan gedoopt, ouders die nooit voor de wet getrouwd zijn en/of pas op latere leeftijd getrouwd zijn met een flink aantal kinderen gewettigd, inconsistente schrijfwijzen van namen, etc.

V.w.b. de familienamen spant Weerselo wel de kroon. Niet voor niets zijn daar zoveel dubbele achternamen ontstaan, zoals van de voetballer Jan Vennegoor of Hesselink. Andere achternamen die nu nog gebruikt worden, zijn Ensink op Reimer, Jagers op Akkerhuis, Koekkoek op Munsterhuis, Leferink op Reinink, Tijman op Smeijers en, jawel, Vennegoor op Nijhuis. Alle namen na "op" (en "of") zijn boerderijen in gemeente Weerselo. Ook andere varianten komen voor, zoals Kalters of Krakers, Lessink Steenhof en Oude Essink Nijhuis.

Voor 1811, dus in de tijd van de DTB's, is het veel erger. Het kwam wel in een kwart van de gevallen voor dat kinderen de "achternaam" van hun moeder kregen. Willem Dingeldein, een bekende onderwijzer en streekhistoricus uit Denekamp, kwam o.b.v. onderzoek in Noord Deurningen uit op een percentage van 23%. De "achternaam" was de erfnaam, aangezien er op het platteland geen sprake was van vaste achternamen. In mijn kwartierstaten gebeurt dit wel eens 3x of vaker achter elkaar. In de steden en dorpen was hier veel minder vaak sprake van, maar het kwam ook daar wel voor. Ook over de grens (Bentheim, Lingen, Westfalen) was dit gebruikelijk. Aan het begin van de 18e eeuw en daarvoor werden mensen van de kleine boerderijtjes vaak met een patroniem aangeduid. Het is niet te zeggen wanneer het patroniem in een "erfnaam" is overgegaan. Ook dit kwam voor, bijv. in de buurtschap Nijstad bij Weerselo. Toch zijn er wel uitzonderingen, bijv. bij de familienaam Borggreve, vernoemd naar een erf in Tilligte en mogelijk in de middeleeuwen een burcht.

Als genealoog raak je hier op een gegeven moment wel bekend mee en houd je er rekening mee. Voor mij was het een "openbaring" toen ik dit besefte. Toen kwam ik eindelijk veel verder met onderzoeken in de DTB's.

Frank Steggink - 5 sep 2019 - 18:41 (laatst bijgewerkt 5 sep 2019 — 18:42 door auteur)

Beste Frank Steggink,

Vóór een inhoudelijke reactie even een  nadere toelichting vanuit welke rol ik er tegenaan liep:

Als vrijwilliger Burgerlijke Stand op het Historisch Centrum Overijssel te Zwolle voer ik in een computersysteem (voorportaal voor WieWasWie) de essentie van Overijsselse Geboorteakten in. Invoerders krijgen een schriftelijke instructie over hoe dit moet gebeuren. Na afronding van een deel hiervan oefent een andere medewerker controle op de invoer uit en de resultaten/afwijkingen leiden tot correcties op de invoer.

Ik kan jouw vraag t.z.t. beantwoorden omdat ik in het computersystem e.e.a. heb vermeld onder opmerkingen voor de 3 akten. Een collega invoerder had dit eerder ook gedaan, maar werd na uitgeoefende controle terecht gewezen "dat was niet de bedoeling". Mogelijk omdat hierover niets in de schriftelijke instructie stond m.a.w. "Regels zijn Regels". Mijn reactie "Voor wie zitten we dit werk eigenlijk te doen. Toch voor familieonderzoekers?" Maar ja, ik heb 45 jaren gewerkt in de accountancy, waarbij ik heb geleerd dat van regels gemotiveerd kan worden afgeweken.

Martin Jongkoen - 5 sep 2019 - 20:29

Volgende week kan ik de nrs. Van de geboorteakten opzoeken en melden.

Voor Weerselo is het zéér waarschijnlijk nog een graadje erger dan ik vermeldde. Er komen daar nogal eens familienamen voor die beginnen met “Oude” of “Olde”. Maar in lang niet alle akten van de Burgerlijke Stand van Weerselo wordt “Oude” of “Olde” consequent vermeld. Gevolg: Je hebt er zo één of drie familienaamvarianten bij.

In mijn vorige woonplaats Winterswijk (Achterhoek) zocht een huisarts dr. Das van talrijke families 5 á 6 generaties uit. Volgens de verhalen zou hij de eerste of één van de eersten zijn geweest, die wees op het gebruik van erfnamen i.p.v. familienamen in het oosten van het land. Een jongere zoon trouwde in bij zijn schoonfamilie (vernoemd naar de bewoonde boerderij) en kreeg prompt de naam van zijn schoonfamilie.

Amerikaanse familieonderzoekers, die dit fenomeen niet kenden, konden hun uitgezochte stambomen zo bij het grof vuil zetten!

N.B.: Na zijn overlijden liet de huisarts de Collectie Das na aan de Winterswijkse Bibliotheek.

Martin Jongkoen - 5 sep 2019 - 21:06 (laatst bijgewerkt 5 sep 2019 — 21:21 door auteur)

 

Uit het Alfabetisch Register Provinciaal Blad Overijssel 1816 - 1847 blijkt 3x een (Algemeen) Besluit over Geslachtsnamen te zijn uitgevaardigd:

  • 02//12/1819 nr. 115
  • 05/12/1825 nr. 121
  • 10/08/1826 nr. 082

Van die laatste twee heb ik scans gemaakt; de laatste is het meest uitgebreid door de nodige achtergrondinformatie. Door mij genoemde besluiten in geboorteakten 1827 moeten dus welhaast individuele/specifieke gevallen begreffen.

Afbeeldingen zijn alleen zichtbaar als u bent ingelogd op het Stamboom Forum

Afbeeldingen zijn alleen zichtbaar als u bent ingelogd op het Stamboom Forum

Afbeeldingen zijn alleen zichtbaar als u bent ingelogd op het Stamboom Forum

Afbeeldingen zijn alleen zichtbaar als u bent ingelogd op het Stamboom Forum

Afbeeldingen zijn alleen zichtbaar als u bent ingelogd op het Stamboom Forum

Afbeeldingen zijn alleen zichtbaar als u bent ingelogd op het Stamboom Forum

Martin Jongkoen - 5 sep 2019 - 21:47 (laatst bijgewerkt 7 sep 2019 — 11:23 door auteur)

Aan vorige bericht toegevoegd scans van genoemde besluiten in het Provinciaal Blad Overijssel. Toevoegen is niet volgens de gebruikelijke wijze gebeurd en mijn ervaring is, dat dan binnen een aantal weken de scans op het stamboomforum niet meer beschikbaar zijn.

Martin Jongkoen - 7 sep 2019 - 11:26 (laatst bijgewerkt 7 sep 2019 — 21:15 door auteur)

Helaas ben ik ook zo'n genealoog die veel in Twente moet zoeken. Geen Weerselo, maar ook in de plaatsen rond Enschede en Hengelo liep ik tegen dezelfde problemen aan. In de BS vind je vaak bij overlijden nog wel de nodige opties (dus ik was er snel achter hoe het lag), maar hoe je dan de personen terug moet vinden in de DTB, daar mag je lekker zelf naar gissen.  

Zwenny - 7 sep 2019 - 19:47

Beste Zwenny,

  • Dat los je niet (alleen) via de DTB op, maar daar heb je verenigingen of mensen nodig die de bewoningsgeschiedenis van boerderijen/erven uitzoeken vanuit oud-rechterlijke archieven v.w.b. aan- en verkoop panden, boedelverdelingen e.d.
  • Ik noemde eerder voor Winterswijk (Achterhoek) dr. Das en zijn nagelaten collectie/verzameling in oorspronkelijk de openbare bibliotheek en tegenwoordig onderdeel van het Museum aan de Laan van Hilbelink.
  • Er is in Winterswijk één persoon al jaren of decennia bezig (geweest) e.e.a. verder uit te pluizen en de resultaten op zijn site te zetten: http://www.buurtschap.info/. Een aantal maanden geleden hoorde ik echter, dat hij er (mogelijk) mee gestopt is. Het is dan vervolgens de vraag hoe lang zijn  formidabele site nog in de lucht blijft.
  • Veel oude akten van Bredevoort nabij Aalten (Achterhoek) zijn en worden gedigitaliseerd en daarin worden nogal eens naast de actuele (erf)naam tevens de oorspronkelijke naam vermeld.
  • Zou me kunnen voorstellen, dat dergelijke zaken ook in (delen van) Twente zijn en/of worden uitgezocht.
  •  V.w.b. de burgerlijke stand Overijssel: Op één plank van de archiefstellingen op de studiezaal van het HCO te Zwolle staan op plaatsnaam kopieën van de bewaard gebleven Registers van Geslachts-/Familienaam-aannemingsregisters. Ik heb nog niet gekeken of ze ook op Familysearch.org staan.

Martin Jongkoen - 7 sep 2019 - 20:32 (laatst bijgewerkt 7 sep 2019 — 20:50 door auteur)

Beste Frank Steggink,

Toch al gezocht bij geboorteakten Weerseloo 1827 op Familysearch.org en daarbij naast de 3 oorspronkelijke akten 81 7/8, 82 7/8 en 83 13/8 (3x Besluit Gouverneur no 3 20/7) nog 4 gevonden: 120 24/12 121 24/12 122 28/12 en 123 31/12 (4 x Besluit Gouverneur no 2 7/12). Betreft echtparen:

  1. Bartus Aarninkhof (42) x Elizabeth Moleman (28)
  2. Gerardus Kluppel (43) x Janna Evelo (30)
  3. Jannes Scholten (30) x Geziena Vrongink (32) Familienaam vrouw gewijzigd na reactie Frank Steggink 9/9 18:37
  4. Roelof Bruinink (30) x Geziena  Thijert (26)      Idem
  5. Hendik Meeuwis (27) x Aaltje Hols (29)
  6. Jannes Schiphorst (38) x Hendrika Haarhuis (35)
  7. Jannes Bargman op Ensink (28) x Geziena Veldhuis of Leferink (31)

https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:939D-PP2T-Y?i=104&wc=9CYV-3TL%3A1029097101%2C1029099501&cc=2026211 Geboorten Weerselo 1827 no 81 – 83 (3x)

https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:939D-PP22-W?i=113&wc=9CYV-3TL%3A1029097101%2C1029099501&cc=2026211 Geboorten Weerselo 1827 no 120 (1x)

https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:939D-PP2V-X?i=114&wc=9CYV-3TL%3A1029097101%2C1029099501&cc=2026211 Geboorten Weerselo 1827 no 121 – 123 (3x)

Martin Jongkoen - 8 sep 2019 - 20:20 (laatst bijgewerkt 10 sep 2019 — 13:10 door auteur)

Dag Martin, bedankt voor het noemen van de akten. Ik heb ze bekeken. De eerste zes hebben op zich niks te maken met de dubbele achternamen die ik in een eerder bericht heb genoemd. Alleen de laatste wel, en dan nog beide ouders. De moeder, Geziena Veldhuis of Leferink, heeft een broer Albertus, die als Albertus Leferink op Veldhuis getrouwd is. De andere broers en zussen heetten Veldhuis, Velthuis of Leferink. Jannes en Geziena zijn als Johannes Bergman en Gesina Velthuijs getrouwd (Weerselo, 17-05-1822, nr. 10).

Ik had gehoopt dat deze regelgeving de verklaring zou zijn waarom bepaalde achternamen in Weerselo dubbele achternamen werden en anderen niet. Dat is nog steeds mogelijk, maar waarom dat in sommige situaties wel het geval is en anderen niet, moet nog verder worden uitgezocht. E.e.a. heeft wel meestal te maken met het feit dat de man op de boerderij van zijn vrouw introuwde, of dat zijn vader dat gedaan heeft. Bij Jannes Bergman woonden zijn ouders nog op het erf Bergman in Lemselo bij zijn geboorte. Dat geldt ook voor zijn broers en zussen, waarvan de jongste in 1810 is gedoopt. Na 1811 heb ik nog niet gekeken. Mogelijk is zijn vader na 1810 naar Ensink in Volthe gegaan of anders hijzelf kort na zijn huwelijk.

Gesina is geboren op het erf Velthuis of Leferink in Volthe. Hoe het hier precies zit, weet ik niet. Haar vader is waarschijnlijk op het Velthuis geboren, maar heeft vermoedelijk ook op Leferink gewoond. Hier heb ik nog wat uitzoekwerk te doen hoe de vork precies in de steel zit. De ouders van Gesina zijn Johannes Velthuis en Joanna Lesscher, maar de moeder Joanna heeft nog een zuster met de naam Joanna, die met Gerrit Jan Leferink is getrouwd. Beide echtparen hebben in dezelfde periode kinderen gekregen. De naam Leferink op Reinink is ontstaan via de zoon Joannes van het 2e echtpaar, die in 1824 met Joanna Reinink is getrouwd en op het erf Reinink in Volthe is gaan wonen. Het erf Leferink is later bewoond door nazaten van J. Velthuis en J. Lesscher. Mijn gevoel zegt dat er ergens iets niet klopt. Meestal is het wel makkelijker om te achterhalen wie waar heeft gewoond, zeker wanneer het de grotere (gewaarde) erven betreft, maar mijn ervaring is dat dit zelfs voor gemeente Weerselo een uitzondering is.

Frank Steggink - 9 sep 2019 - 18:22

Ik zal ook nog iets zeggen over de erfopvolging van Ensink, aangezien dit ook onderdeel is van de naam Ensink op Reimer. Deze naam is ontstaan toen Hermannus Joannes Ensink in 1080 met Euphemia Reimer uit Rossum is getrouwd. HIj is een zoon van Albertus Reinink en Gesina Benerink. Hermannus Joannes heeft, voor zover ik tot nog toe weet, 3 (half)broers die getrouwd zijn. De oudste is Joannes Ensink, zoon uit het 1e huwelijk van Albertus Reinink met Joanna Lesscher (tante van beide Joanna's uit mijn vorige bericht). Joanna was eerder getrouwd geweest met Jan Ensink, maar zij hebben geen kinderen gekregen. Joannes Ensink (jr.) is getrouwd met Henrica Benerink, een nichtje van Gesina Benerink. Haar ouders zijn Gerardus Otman uit Berghum bij Denekamp en Joanna Benerink. Joannes Ensink en Henrica Benerink zijn in 1793 getrouwd en van hen heb ik i.i.g. tot 1811 geen kinderen gevonden. Jannes Bargman (Bergman) op Ensink is een zoon van Lambertus Joannes Bergman en Euphemia Maria Benerink. Zij is een zuster van deze Henrica. Mogelijk werkte Jannes als knecht op het Ensink en is toen met een meisje uit de buurt, Gesina Velthuis of Leferink, getrouwd.

De andere getrouwde (half)broers van H.J. Ensink op Reimer zijn:

* Gerardus Ensink (volle broer), getrouwd op het NIjhuis met Susanna Nijhuis in Volthe, weduwe van Bernardus Joannes Dubbelink.

* Joannes Ensink, halfbroer, zoon van Gerardus Legtenberg en Gesina Benerink (zie boven) is getrouwd met Joanna Reinink en later met Euphemia Knippers. Hij ging op het Roolman in Volthe wonen. Zijn nazaten heten Roelink.

Je ziet in bovenstaande ook dat families vaak nauw met elkaar verweven zijn en ook dat het overnemen van de naam van de boerderij wanneer daar een schoonzoon bij in trouwde heel gewoon was.

Frank Steggink - 9 sep 2019 - 18:36

Nog een korte reactie op de door jouw genoemde namen. De vrouw van nr. 3 heet Vrongink en van nr. 4 heet Thijert.

Frank Steggink - 9 sep 2019 - 18:37

Hallo Frank,

  • Namen van de vrouwen (nr. 3 en 4) aangepast n.a.v. jouw reactie.
  • Als invoerders HCO namen in akten niet volledig kunnen ontcijferen (sommige ambtenaren waren nogal zuinig in gebruik van inkt en andere geven hoofdletters nogal vreemde uithalen) raadplegen ze eventuele handtekening (komt 1827 nauwelijks voor) - collega's en ook akten, die in WieWasWie al wel zijn verwerkt. Bij die laatste werkwijze liep ik er tegen aan, dat in Weerselo (OV) kennelijk (nog) niet (consistent) familienamen in akten werden gebruikt en dat daarmee mogelijk de Gouverneursbesluiten 1827 verband houden. Ik pakte geboorten Weerselo vanaf 1827 op en heb dus geen ervaring over eerdere jaren voor Weerselo.
  • Uit het Gouverneursbesluit 1826 heb ik het volgende onthouden:
  1. Besluit resp. akte wordt uitsluitend voor de Burgerlijke Stand en dus niet in tweevoud (tevens voor de Rechtbank) opgemaakt.
  2. Er werd niet voorgeschreven in welk register deze moesten worden opgeborgen. N.B.: Oorzaak dat o.m. Register(s) van (Gelachts)naamaannemingen Weerselo ontbreken? Zijn ze terug te vinden in het Provinciaal Blad Overijssel?
  • Bij het invoeren van geboorteakten voor andere plaatsen loop je wel aan tegen andere besluiten: Rechtbanken  resp. Raad van State/Koning(in) al dan niet met verwijzing naar publicatie in krant(en)/bladen. Die worden soms integraal overgeschreven in akten, terwijl ze vaak los liggen in de Geboorteregisters.
  •  Bij een andere plaats werd verwezen naar een rechterlijke uitspraak, die ik met moeite terug kon vinden. Over diverse jaren heen had een ambtenaar van de burgerlijke stand bij een twintigtal akten als familienaam van het kind die van de moeder i.p.v. de vader ingeschreven. Die akten werden specifiek genoemd en met de opdracht dit te rectificeren, maar of en zo ja wie er op toezag dat dit ook gebeurde is maar de vraag.

Martin Jongkoen - 10 sep 2019 - 13:41 (laatst bijgewerkt 13 sep 2019 — 13:40 door auteur)

Inmiddels  ben ik er ook achter, dat op sites informatie staat over boerderijen/erven van Weerselo (w.o. Hasselo) en (oud)Hengelo. Kwestie van googlen. 

Martin Jongkoen - 10 sep 2019 - 13:47


@Martin, ja, dat snap ik, maar niet altijd zijn deze gegevens behouden. Daarom loop ik ook zo vast. Of er is weinig online, mogelijk wel in het archief. Ik heb de moed nog niet opgegeven, maar het zijn soms hersenkrakers. 

Zwenny - 10 sep 2019 - 20:13







Plaats een reactie

Om reacties (en nieuwe onderwerpen) te plaatsen op het Stamboom Forum dient u eerst in te loggen! Nog geen lid? Registratie is gratis en snel!


Inloggen Registreer nu