Beste Forumleden.

Ik ben bezig met een stamreeks. Daarbij illustreer ik de gegevens van de personen uit de reeks met een scan van de notatie in een document uit die tijd. Dan maak ik er een transcriptie van en daarna, ten behoeve van mijn doelgroep (kinderen en kleinkinderen) probeer ik woorden en gebruiken uit die tijd te "vertalen" naar onze tijd.

Zo heb ik nu een fragment uit een doopboek van 1798. (dit doopboek is van Ned. Hervormde origine)

De link naar het doopboek waar het bovenstaande een fragment uit is:

https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-L9W2-HSKC?cc=2040000&wc=SBN7-16K%3A382150501%2C383111501%2C383112201 : 30 January 2015

Nu heb ik over deze aantekening 3 vragen:

1.  Op 11 Febr zijn er twee doopjes. Daarbij zie ik dat bij de bovenste de ouders wonen ONDER Wolvega en het kind is geboren ONDER Wolvega. Bij de onderste komen de ouders VAN Wolvega en is het kind Geb(oren) IN Wolvega.

Hierbij worden verschillende voorzetsels gebruikt. Zit er hierdoor een verschil in nuance?? Zou het KUNNEN zijn dat bij de bovenste de familie in de directe omgeving van Wolvega woont en de onderste meer in de kern van het dorp??

2.  De geboortedatum van het kind van de bovenste familie: Moet ik dat lezen als 1 Febr. waarbij dan te bedenken valt, dat het halve streepje achter de 1 een fors uitgelopen punt is?? Immers, bij de onderste staat achter de 8 van 8 Febr ook een punt.

Of zou het 10 Febr. kunnen zijn?

3.  Vad(er) is get(uige). Zo staat dat bij vrijwel alle notaties in het boek.

Wat is hier de functie van het getuige zijn? Is het zo, dat hiermee bedoeld wordt dat vader het kind ten doop houdt?? Dat lijkt me, denk ik, meer iets voor een zus of schoonzus of een buurvrouw.  

Of moet ik dan denken aan het feit dat vader dan de gegevens van namen, woonplaats, geboortedatum en (niet onbelangrijk) de naam van het kind oplepelt aan de schrijver van het doopboek. 

Ik ben echt benieuwd.

Bij voorbaat mijn dank voor de medewerking.

Qrien Heinsbroek

ad 1. IN = werkelijk in het dorp of de stad. VAN = laatst gewoond hebbend in en er mogelijk geboren, maar dat is niet zeker. ONDER = uit de omgeving van.

ad 2. Geboren 01-02, gedoopt 11-02.

ad 3. Ik lees het dat er naast de vader en de dominee niemand anders aanwezig was bij de doop en de vader dus automatisch gepromoveerd werd tot getuige. In de RK traditie was het uitgesloten dat er gedoopt werd zonder de aanwezigheid van twee afzonderlijke getuigen, de ouders uitgesloten. Zelfs bij de RK doop van kinderen van zwervers en reizigers, werden er altijd twee doopgetuigen gevonden.

Michaël

ad 2. De punt achter het cijfer geeft aan dat het cijfer als rangtelwoord (-ste,- de) gelezen moet worden en niet als hoofdtelwoord dus eerste en niet één. 

ad 3. In de protestantse (calvinistische) kerken is het fenomeen van officiële peetouders, doopheffers of getuigen niet bestaand. Bij de doop wordt het formulier van de doop aan kleine kinderen voorgelezen en worden 3 beloftes afgelegd. Ik denk dat ‘vader is getuige’ hier wil zeggen dat de vader deze beloftes heeft afgelegd.
Op 13.12.1772 doen de vader en de moeder de beloftes wegens hardhorigheid van de vader.
https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-L9W2-HSK1?i=108&wc=SBN7-16K%3A382150501%2C383111501%2C383112201&cc=2040000
Bij de doop aan volwassenen legt de volwassene zelf de 5 beloftes af en ontbreekt de naam van de getuige.
In het algemeen is het expliciet noemen wie de beloftes aflegt niet gebruikelijk maar hier kennelijk een eigenaardigheid van de dominee in kwestie.

In de protestantse (calvinistische) kerken is het fenomeen van officiële peetouders, doopheffers of getuigen niet bestaand.

Tegenwoordig zijn er in de protestantse kerk geen doopgetuigen meer, maar in het verleden waren die er zeker wel (zie bijvoorbeeld de doopboeken van Amsterdam of Rotterdam).

Tegenwoordig zijn er in de protestantse kerk geen doopgetuigen meer, maar in het verleden waren die er zeker wel (zie bijvoorbeeld de doopboeken van Amsterdam of Rotterdam).

Officieel betekent naar kerkelijke regels en recht. Ze waren er wel de doopheffers en getuigen maar anders dan in de katholieke kerk niet met een door de kerk vastgelegde taak. 
De enige die door de doop een taak had was degene die de beloftes aflegde. Zo kon het in die tijd gebeuren dat als als de ouders niet belijdend lid waren een belijdend (familie)lid de beloftes aflegde.

In het algemeen is het expliciet noemen wie de beloftes aflegt niet gebruikelijk maar hier kennelijk een eigenaardigheid van de dominee in kwestie.

Het is opmerkelijk dat Simon Nauta die predikant was te Wolvega van 1760-1803 pas na vermelding van de volgende mededeling uit begin 1772

“Dus is dit boek gesloten alzoo door ’t placaat 
van Hun. Ed. Mog. een nader Reglement gesteld is en
naar ’t zelve een nieuw boek aangesteldt.”

op 1 mei 1772 overgaat tot het noemen van de getuige.

Dat klopt, maar het is niet een eigenaardigheid van deze ene dominee dat hij de vader als getuige meldt, in bijvoorbeeld de Rotterdamse doopboeken kom je dit ook regelmatig tegen. Om op de vraag terug te komen: een officiële functie had dit (zoals Chris ook zegt) niet.

Dat klopt, maar het is niet een eigenaardigheid van deze ene dominee dat hij de vader als getuige meldt, in bijvoorbeeld de Rotterdamse doopboeken kom je dit ook regelmatig tegen. Om op de vraag terug te komen: een officiële functie had dit (zoals Chris ook zegt) niet.

De getuigen bijv. in Rotterdam zijn getuigen (op verzoek van de ouders aanwezig bij de doop) en leggen geen beloftes af. Terecht wordt gevraagd of de ouder getuige kan zijn bij een doop. Het antwoord is neen, en in die zin is het noemen van een ouder als getuige vreemd en moet het hier een andere betekenis hebben.
https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QSQ-G9QV-33F9?i=13&cc=2037907&cat=112271

Michaël,

Hartelijk dank voor de reactie.

De toelichting ad 1 en ad 2 zijn helder en duidelijk. tezamen met een volgende reactie van ChrisD is dat goed toe te lichten in mijn verhaal.

Wat betreft ad 3 is gebleken dat dit een mooie aanzet is voor de nog uitgebreidere reacties van enkele forumleden.

Ik ben er blij mee.

Qrien Heinsbroek

ChrisvD, heel hartelijk dank voor de bijdragen in het antwoord op mijn vragen. Tezamen met die van Michaël is de vraag ad 2 me nu helemaal duidelijk. Je moet zulke dingen gewoon "even" weten.

Aangaande de vraag over Vader als getuige ben ik erg blij met de bijdragen van u en die van Anneke12. Tezamen vormt dat een mooie basis waarop ik in mijn verhaal bij de stamreeks een keurige toelichting kan geven over het fenomeen "getuige". 

Ook hier geldt weer dat je van dergelijke "gangen van zaken" moet weten hoe dat zit. 

Welnu, dat is voor mij nu veel duidelijker geworden; de doopplechtigheid heeft nu voor mij meer inhoud, waardoor ik in mijn verhaal daarover ook duidelijker kan zijn.

Het heeft mij een aantal leermomenten gegeven, hartelijk dank daarvoor.

Qrien Heinsbroek

Anneke12, heel hartelijke dank voor de bijdrage in de discussie over het fenomeen getuige bij een doopplechtigheid.

Hetgeen ik al heb toegelicht in mijn vorige reactie naar ChrisvD, dit geldt onverminderd ook naar u toe.

Mijn verhaal gaat duidelijk duidelijker worden.

Ik ben erg blij met jullie bijdragen in de discussie hierover.

Ook duidelijk is, dat mijn vragen beantwoord zijn, zodat zo meteen dit onderwerp als OPGELOST gepromoveerd gaat worden.

Qrien Heinsbroek

of de ouder getuige kan zijn bij een doop. Het antwoord is neen, en in die zin is het noemen van een ouder als getuige vreemd en moet het hier een andere betekenis hebben.

Om toch nog even terug te komen op de vader als doopgetuige. Ik kwam vandaag toevallig weer eens een voorbeeld tegen (Amsterdam, Oude Kerk):

En nog eentje te Hendrik-Ido-Ambacht:

Anneke12, hartelijk dank voor de aanvullende afbeeldingen van voorbeelden in Amsterdam en in Hendrik Ido Ambacht dat vader getuige is bij een doop. 

Wat een vrij eenvoudige vraag al niet teweeg kan brengen. Uit de discussie eerder in dit onderwerp, bleek al gauw dat het een gegeven was dat een ouder officieel geen getuige kon zijn. Daardoor zou het een andere betekenis moeten hebben. Echter, in de doopboeken is een vermelding van getuigen heel verschillend. Soms wordt helemaal geen getuige vermeld, soms een ogenschijnlijk 'vreemde', b.v. als er sprake is van andere namen, soms (overigens vrij vaak!!) de vader, heel soms de moeder.

Van dit laatste een voorbeeld:

Link van dit voorbeeld is: 

https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QSQ-G9W2-HSKC?cc=2040000&wc=SBN7-16K%3A382150501%2C383111501%2C383112201 : 30 January 2015

Uit dit alles heb ik een samenvatting gemaakt, die ik als volgt heb verwoord:

De vermelding in een doopboek van wie er getuige is, is niet altijd het geval; is feitelijk ook niet verplicht, dat ligt er maar net aan wie de dominee is en hoe hij daarmee omgaat.

Dominee Simon Nauta was van 1760 tot 1803 predikant in Wolvega. In zijn begintijd deed hij geen melding van een getuige. In april 1772 staat er in het doopboek de mededeling dat er een “nader Reglement van hogerhand is gesteld”. En vanaf die tijd wordt vermeld in het doopboek dat de vader de getuige is. Overigens is het zo, dat in eerdere periodes de vermelding van een getuige soms wel, soms niet in het doopboek werd genoteerd. 

Bij een doopplechtigheid bij kleine kinderen werd een formulier van de doop voorgelezen en werden 3 beloftes afgelegd. 

De gedachte is nu, vanwege de vermelding “Vader is getuige”, dat de vader dan namens het kind deze beloftes aflegt.

De link van de vermelding in het Doopboek van dat "Nadere Reglement van hogerhand" is: 

https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-89W2-HSBS?cc=2040000&wc=SBN7-16K%3A382150501%2C383111501%2C383112201 : 30 January 2015

Ik ben me ervan bewust dat mijn samenvatting heel eenvoudig is, en niet alles omvattend.  Het verhaal van de stamreeks waar de samenvatting van een paar regels eerder een alinea van is, is bedoeld voor mijn kinderen en kleinkinderen. (Zie de eerste regels van dit onderwerp).

Vandaar dat ik me heb laten leiden naar een eenvoudige weergave.

Uiteraard neemt dit niet weg, dat het voor de geïnteresseerden best wel een interessante "kwestie" is.

M.vr.gr.

Qrien Heinsbroek