Beste leden van het forum.

Ik ben bezig met een familieboek voor mijn (overleden) broer, met als voornaamste doelgroep zijn dochters en eventuele geïnteresseerden.

Nu kwam ik bij het maken van een stamreeks in een huwelijksaangifteboek uit 1740 uit Harlingen een huwelijksaangifte tegen van (waarschijnlijk) een van de voorouders, Jan Hendriks tegen.

Hieronder een uitsnede: 

De link van de bladzijde uit 1740 waaruit deze uitsnede is gemaakt, is:

https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QSQ-G9WK-BNN?cc=2040000&wc=SBNQ-K6X%3A382150301%2C382149202%2C382310301 : 30 January 2015

Nu rijzen bij mij 2 vragen: 

1. het woord na de datum is dat Commiss(ar)is ? Bovenaan op de bladzijde blijkt dat de Burgemeester te zijn. Wat is dan de functie van deze brave man? Iets van de inschrijver van de huwelijksaangifte in dit register?

2. Telkenmale wordt in deze inschrijvingen gemeld dat voor de bruit "gekomen is" een andere persoon, in dit voorbeeld haar broer Sijbout Sierks.

Mijn vraag is eigenlijk: wat is de functie van deze persoon "koomende voor de bruit" ?

Is dat iets van een getuige, of meer iets in de geest van dat een vrouw minder handelingsbekwaam beschouwd werd, en dat DAAROM er een mannelijke persoon voor haar of namens haar "moet" optreden. 

Hoe is dit fenomeen uit te leggen of in de huidige tijd te verklaren? 

Bij voorbaat dank voor een toelichting.

m.vr.gr.

Qrien Heinsbroek

Den 25en Juny, commissarissen als boven,
Jan Hendriks ende Janneke Kerks Hornstra,
beide van Harlingen koomende, voor de bruit
desselfs broeder Sijbout Kerks.

De commissarisen waren een aantal personen uit het stdasbestuur belast met het
opnemen van ondertrouwaangiften,
'Koomende'' slaat op de plaats van herkomst van de a.s. bruid en bruidegom.
Daarna wordt de broer van de bruid genoemd die ter assistentie is meegkomen.

Ben het eens met G. Ouweneel. Het had duidelijker geweest als er had gestaan 'koomende van Harlingen', maar 'van Harlingen koomende' is niet fout natuurlijk, hoogstens wat ouderwets. 

In de stad Groningen kunnen bruid en/of bruidegom bij de ondertrouw worden vertegenwoordigd door een derde, die met een (al dan niet formele) machtiging de huwelijksaangifte doet. Het hoeft niet (vaak komen ze gewoon zelf), maar het kan. Dat is dan de vader, een broer, een broodheer (werkgever), een tante of zelfs een nabuur, en dat wordt dan aangeduid met p.q. Voor de bruidegom wordt dat opgelost als pro qui, voor de bruid als pro qua.
Het kan best zijn dat "koomende voor de bruit" hetzelfde inhoudt. Ik zeg niet dat het zo is, je zou moeten checken of er altijd "van X koomende" staat, waarbij dan een plaatsnaam in het geding is.

Typefout: voor de bruidegom wordt dat opgelost als pro quo.

Beste G. Ouweneel,

Hartelijk dank voor de reactie. De uitleg en de toelichting op het begrip Commissarissen is helder en duidelijk. Ik had al zo'n vermoeden dat dit op deze wijze  geduid kon worden.

Dan mijn 2 de vraag. U geeft in de reactie aan dat Koomende slaat op de plaats  van herkomst van bruidegom en/of bruid. Die gedachte had ik eerst ook, omdat op de gehele pagina's van dit ondertrouwaangiftenboek (te bereiken met de link die ik meegaf) in een aantal gevallen een duidelijke komma staat achter de plaatsnaam/ plaats van herkomst. Ik heb dat niet geteld, maar ik schat zo bij een-vijfde van de aangiften.

Vandaar dat ik het werkwoord koomende toedacht aan hetgeen daarna volgt, dus vandaar ook de titel van mijn vraagstelling.

In deze casus "komt" de broer van de bruid, kennelijk ter assistentie. 

Het valt mij op dat deze assistentie bij vrijwel ALLE inschrijvingen, alleen van toepassing is voor de bruit en zelden of nooit voor de bruidegom. Als er voor de bruidegom iemand komt, dan is het meestal het "tonen" van een attestatie of iets van dien aard.

Met andere woorden: er komt altijd iemand voor de bruid. Heeft dat te maken met het vrouw-zijn van haar? 

En moet ik het hele inschrijfproces zien als een soort bijeenkomst bij de Commissaris, van: de bruidegom (of heel soms diens gemachtigde) en degene die de bruid assisteert ("komt voor de bruit"). Blijft de bruid dan (meestal) thuis?  

Kortom: wat is de functie van degene die komt voor de bruid?

Ik hoop dat jullie mijn wat uitgebreide verhaal niet kwalijk nemen.

m.vr.gr.

Qrien Heinsbroek

Annemarie 57,

Hartelijk dank voor de bijdrage.

Hetgeen je opmerkt omtrent de zinsopbouw van het zinnetje over het koomende van Harlingen enz. is op zichzelf heel correct.

Beide vormen zijn mogelijk, in die tijd kom je wel meer zinnen tegen die wij nu "krom-Nederlands" zouden vinden.

De reactie richting G Ouweneel zal je waarschijnlijk aanspreken. Daaruit vloeit voort dat de plaats van een komma tot heel verschillende interpretaties kunnen leiden. Dat is hier eigenlijk ook het geval.

m.vr.gr;

Qrien Heinsbroek

Petra, 

Heel hartelijk dank voor je bijdrage in het verhaal over de gang van zaken in de stad Groningen. 

In mijn reactie hiervoor, richting G.Ouweneel, heb je kunnen zien dat in het betreffende boek in Harlingen wel degelijk heel regelmatig de terminologie "van X koomende" wordt gebruikt. Echter het komt regelmatig voor dat er na de X een duidelijke komma staat, waardoor er geheel anders geïnterpreteerd moet worden. 

Ik denk dan ook dat hier (in Harlingen dus) eigenlijk altijd een komma ZOU moet staan na de X.

m.vr.gr.

Qrien Heinsbroek

ChrisvD,

Hartelijk dank voor de (kleine) aanvulling op hetgeen Petra opmerkte over hoe het er in de stad Groningen aan toe gaat.

Ik ben geen latinist, vandaar dat ik dan ook op Uw gezag de (kennelijke) typefout bij Petra meeneem in mijn verhaal over dit onderwerp in mijn familieboek. Ik mag er vanuit gaan dat Petra daar geen bezwaar tegen zal hebben.

m.vr.gr.

Qrien Heinsbroek