Draaiers (draaijers)

De kunst om onderscheiden ruwe stoffen, door een daartoe geschikt werktuig, rond te bewegen en er dan, met beitels, eenen bepaalden vorm aan te geven, noemt men draaijen en de uitoefenaars dezer werking heeten draaijers.
Het kunstwerktuig, waarmede de rondbeweging geschiedt, noemt men draaibank, en is almede uitgevonden door Dedalus, welke nagenoeg 300 jaren voor J.C. in het voormalig Griekenland leefde. De werktuigen der draaijers bestaan hoofdzakelijk uit eenen langen, veerkrachtigen staak aan eene koord verbonden, welke koord om het voorwerp der draijing heenloopt, hetwelk dan door treden met den voet rondgeslingerd wordt en dan door eenen stil-rustende beitel in de handen des werkmans zijnen vorm moet erlangen, - of uit een groot rad, over hetwelk een snaar loopt, die ook tevens het voorwerp rondbeweegt - en welk rad, of ook met de voet des werkmans, of door eenen afzonderlijken draaijer moet rondbewogen worden. Deze laatste soort noemt men kunstdraaistellen, en werken veel gemakkelijker, sneller en zekerder, dan de eerste, eenvoudiger soort. Het voorwerp, dat men draait, loopt in twee ijzeren puntjes, terwijl de werkmeester den beitel moet besturen, om zijn voorgestelde doel te bereiken.
De ruwe stoffen, waarin de draaijer werkt, zijn: hout, been, ivoor, notenschalen, ijzer, koper, tin, lood enz. Hiervan vervaardigt hij: stoelen, knoppen, nappen, koppen, vaatjes, messenhechten, vorkenhechten, beitelhechten, hamerstelen, knoopen, de inwendige deelen van uurwerken, koffijpotten, ketels; zelfs de zware molenassen, de ankers der schippers en de nog zwaardere luidklokken worden gedraaid, Door middel van de draatstellen bewerkt men allerlei voorwerpen schoon, glad, effen en smaakvol, hetgeen door andere werktuigen niet mogelijk is. De kunstdraaijers verdienen, door de schoone en smaakvolle gewrochten van hunnen arbeid, onze bewondering en achting; terwijl zeker niemand, die eenigen smaak voor het kunstige en schoone bezit, het nut van hunne bezigheid zal ontkennen of betwijfelen. 1)
Ook iemand, die rond aardewerk draait met behulp van een pottenbakkersschijf.
'Wanneer de stoffen ... alle vereischte bewerkingen ondergaan hebben komen ze tot den Draaier en Vormer om ze verder de begeerde gedaanten te geeven...' 2)
1) Korte en eenvoudige beschrijving van de voornaamste standen, beroepen, bedrijven en bbezigheden in de menschelijke maatschappij, uitgegeven door M. Smit, 1843, pagina's 72,73.
2) Handw. 3,47.