stamboomforum

Forum logoRechtspraak, notariaat, wetgeving » Onterven, hoe ging dit in zijn werk?



Profiel afbeelding

Rijke boerendochter wordt verliefd op arme boerenknecht en wordt door vader onterfd. Hoe ging dit in zijn werk (zo rond 1850). 

 

(NB: Dit bericht is door een moderator naar het subforum 'Rechtspraak, notariaat, wetgeving' verplaatst.)

Els van Wageningen - 19 aug 2020 - 16:55 (laatst bijgewerkt 19 aug 2020 — 18:40 door moderator)

Zowel in 1850 als nu kan een kind onterfd worden door in een testament dat kind uitdrukkelijk van de erfenis uit te sluiten. Echter in het Burgerlijk Wetboek van 1838 was aan kinderen het recht op een legitieme portie toegekend. De legitieme portie is het deel van de nalatenschap waar een afstammeling altijd aanspraak op kan maken, ongeacht een onterving. Deze legitieme portie werd toegekend in weerwil van uiterste wilsbeschikkingen waarin erflater een afstammeling had onterfd.

Henri Bik - 19 aug 2020 - 17:50

Dan weten we nu het thema van je volgende roman?   ;-)

En o ja, voor zover mij bekend bestaat zo'n legitieme portie uitsluitend uit geld, je boerendochter kan dus niet de juwelen van haar moeder claimen of het portret van haar grootmoeder.

Petra - 19 aug 2020 - 17:55 (laatst bijgewerkt 19 aug 2020 — 17:58 door auteur)

@Petra, dat is pas sinds 2003. In 1850 was het onterfde kind nog steeds wettelijk erfgenaam en werd de legitieme portie over het totaal aan geld, goederen en vorderingen inclusief eerder gedane schenkingen berekend. Ook een overbetaalde aanschaf of onderbetaalde verkoop viel onder een schenking. Dus als die boze boerenvader zijn koeien nog voor zijn dood voor een habbekrats aan zijn brave zoon had verkocht werd het verschil tussen de verkoopprijs en de werkelijke waarde als schenking beschouwd en bij de erfenis opgeteld. 

De verdeling van een erfenis is sowieso een grond voor conflicten dus tussen een onterfde dochter en brave zoon zal het explosieve stof voor een roman vormen. Bijkomend probleem is dat een boerderij heel moeilijk te verdelen is.

Henri Bik - 19 aug 2020 - 18:15

Eh ja Petra, ik zit nog wel in de onderzoeksfase, vandaar mijn vraag..

Els van Wageningen - 19 aug 2020 - 19:14

Henri, dus als ik het goed samenvat: eigenlijk kan/kon men dus niet onterfd worden? Ik bedoel: de boerendochter krijgt na het overlijden van haar vader toch iets van geld, alleen niet zo veel als ze niet onterfd zou zijn. 

Els van Wageningen - 19 aug 2020 - 19:16

Ik hoop dat ik hierover nog even mag voortborduren: 

dezelfde boerendochter trouwt met bouwknecht maar is nog minderjarig. Als pa kwaad wil en geen toestemming geeft, dan moeten ze wachten tot ze 23 jaar is en kan het kindje (kinderen) worden erkend? 

Als pa wel toestemming geeft bij akte van notaris is dat mogelijk? Ik zie het zo voor mij dat een notarisklerk met een verzegelde akte op stap gaat en deze bij de dochter afgeeft zodat ze toch nog op een fatsoenlijke manier met haar J. kan trouwen.

Hoe lang zou het dan duren voordat ze werkelijk kunnen trouwen? 

En moet dan het huwelijk ook in haar vroegere woonplaats 'aangekondigd' worden? 

Graag zie ik jullie reacties tegemoet! 

Els van Wageningen - 19 aug 2020 - 19:36

Was de verliefde dochter enig kind, dan was de legitieme portie de helft van het bedrag dat zij had geërfd als er geen testament was. Had de boer twee kinderen, dan is het twee derde en bij drie of meer kinderen drie vierde van dat bedrag.

Dus als de boer alleen een dochter en een zoon had, hadden ze zonder testament ieder 50 % geërfd. Ingeval de boer zijn dochter onterfd blijft ze dus recht hebben op 2/3 van die 50% = 33% en dat geldt ook voor zijn gouden horloge, die dertig koeien, het boerderijgebouw, die 15 hectare grasland en dat  fraaie paard dat de boer zijn zoon gaf....

Henri Bik - 19 aug 2020 - 19:52

Naar ik meen was in 1850 tot en met 30 jaar ouderlijke toestemming voor een huwelijk vereist, maar kon vervangende toestemming bij de rechtbank gevraagd worden, die meestal verleend werd omdat een verschil in stand niet als geldig argument gold.

Henri Bik - 19 aug 2020 - 20:56

Het kan een interessant verhaal worden:

De rivaliteit tussen de wilde boerendochter Anastasia en haar brave broer Hendrik;

De liefde tussen de struise Anastasia en de gespierde dagloner Douwe;

De weerzin van boer Cornelis tegen die boomlange Douwe;

De verscheurdheid van moeder Diewertje over de tegenstellingen in haar gezin;

Het openlijke verzet van Anastasia die intrekt in het hutje van Douwe.

Het dorp dat volop smakelijk roddelt over dit schandaal;

De dominee die de goegemeente maant om geen kwaad te spreken;

De notaris die weigert om de dochter via een testaments-wijziging te onterven;

De rechtszitting waarbij vervangende toestemming wordt verkregen;

De trouwerij waarbij zij welhaast gedrieën naar het altaar schrijden;

Het door Cornelis gearrangeerde huwelijk van Hendrik en Apollonia;

Het verdriet van Diewertje over het gemis aan contact met dochter en kleinzoon;

Het leertraject van Anastasia die in een kaasmakerij gaat werken;

Het sterfbed van Cornelis met bezoek van kleinzoon Augustinus;

De begrafenis met deelname van Anastasia en Douwe en steun van de dominee;

De verdeling van de boedel, waarbij Apollonia een takkewijf blijkt te zijn;

De bedrijfsstart van Douwe en Anastasia met 5 hectare en 10 koeien.

De bouw van een huisje met een kaasmakerij van Anastasia dankzij de erfenis;

Het succes van Anastasia die komijnekaas gaat maken van de melk van vijf koeien;

De neergang van Hendrik die er alleen voor staat sinds Apollonia naar de stad vertrok;

De verzoening tussen Anastasia en Hendrik aan het sterfbed van Diewertje.

Henri Bik - 19 aug 2020 - 21:37

Ik zie het helemaal voor me... alleen die komijnekaas, nee alsjeblieft niet, dat vieze spul.

En ik hoop echt dat Anastasia nog een paar kinderen erbij krijgt. Eén is zo alleen.

Petra - 19 aug 2020 - 21:53

Tjeemig Henri, mijn mond valt open. Ik dacht dat ik fantasie had. Wanneer verschijnt deze roman, ik wil alvast intekenen! 

Els van Wageningen - 19 aug 2020 - 22:23

Henri (of anderen), nog een paar vragen. Inderdaad moest je tot 30 jaar de toestemming van je ouders hebben, dat klopt. Maar: wat was de minimumleeftijd waarop je naar de rechter kon stappen om die toestemming te forceren?  18 jaar, 21 jaar?  Een notaris kwam er m.i. nooit aan te pas, het liep altijd via de rechtbank van eerste aanleg (ik dacht dat het zo heette).

En zoals je zei: verschil in stand was geen reden om die toestemming te onthouden. Verschil in godsdienst ook niet. Wat dan wel?  Op welke gronden zei ook de rechter Nee tegen zo'n huwelijk?

Die afkondigingen in "de laatste woonplaats van bruidegom en bruid" alsmede in de gemeente waar ze op dat moment woonden, die waren volgens mij altijd verplicht. Daar waren termijnen voor -- drie afkondigingen, veertien dagen?  Maar het lijkt me handig voor Els om dat op een rijtje te hebben. Die vorige woonplaats, dat was iets van "waar ze de laatste zes maanden gewoond hadden", maar ik weet niet of dat rond 1850 ook zo was.

Als ze nog niet getrouwd waren vóór het kind arriveerde: ik denk dat "Douwe" het dan al wel kon aangeven en erkennen. Kortom, heel veel praktische vragen, laat je licht daar nog eens over schijnen... Naar veel van die dingen moet ik een beetje gokken, om het goed te krijgen is meer kennis nodig.

Petra - 20 aug 2020 - 08:08

Tot ± 1970 kon er alleen getrouwd worden in de woonplaats van de bruid of bruidegom. Als ze allebei in een andere plaats woonden, werd het huwelijk in beide woonplaatsen afgekondigd. Als ze binnen 6 maanden vóór het huwelijk ook nog in een andere plaats gewoond hadden, werd het huwelijk ook daar afgekondigd. Bijv. bruidegom woonde in plaats A, bruid woonde in plaats B, maar 3 maanden voor het huwelijk woonde de bruidegom nog in plaats C. Het huwelijk werd dan in plaats A, B en C afgekondigd. Er kon in plaats A of B getrouwd worden.

Als ze nog niet getrouwd waren op het moment dat het kind geboren werd, kon de vader wel de aangifte doen en het kind ook erkennen. In de geboorteaangifte staat dan zoiets vermeld als: "en erkent de vader van het kind te zijn". Bij het huwelijk na de geboorte van het kind, kon het kind dan gewettigd worden, zodat het kind vanaf dat moment een wettig kind van beide ouders was en ook van beide ouders kon erven. Zie hier voor een erkenning in de geboorteakte (akte 31) in 1843 in Hillegom.

Johanna C. - 20 aug 2020 - 09:11 (laatst bijgewerkt 20 aug 2020 — 09:15 door auteur)

Ik zat nog even na te genieten van Henri z'n scenario...

Eén commentaar nog: die dorpsnotaris zal beslist niet geweigerd hebben het testament van boer Cornelis op te maken. Hij was voor z'n klandizie afhankelijk van de lokale goodwill; hoogstens heeft hij geprobeerd de zaak wat bij te sturen. Als hij echt Nee had gezegd, had Cornelis de sjees laten aanspannen en in twee uur tijd zat-ie bij de volgende notaris, in een naburig groot dorp of stadje. Er was áltijd vrije notariskeuze.

In een eerdere tijd, maar ik weet niet of het rond 1850 nog mogelijk was, kon je (bij goede redenen) je kinderen onterven ten gunste van hún kinderen. De ouders kregen dan alleen het vruchtgebruik. En als je echt kwaad was, liet je dat erfdeel pas vrijvallen als die kleinkinderen allemaal 30 jaar waren... En je stelde een paar strikte beheerders van dat erfdeel aan, alles bij testament.

Petra - 20 aug 2020 - 09:33

Vervangende toestemming kunnen Anastasia en Douwe vanaf hun meerderjarigheid  (in 1850 was dat 23 jaar) aanvragen. Als Cornelis hard kan maken dat Douwe alcoholist, gewelddadig, misdadig, of pooier is heef hij een kans dat de rechter die toestemming weigert.

Cornelis kan allerlei beperkende bepalingen in zijn testament opnemen, maar Anastasia kan het testament verwerpen en haar legitieme portie opeisen.

De notaris, de arts en de dominee zijn de notabelen van het dorp en hebben een reputatie hoog te houden. Als bekend wordt dat de notaris Cornelis helpt bij het onterven van die mooie Anastasia is dat een grote deuk in zijn blazoen. Het hele dorp vindt het prachtig dat Douwe die chique boerendochter heeft versierd en de dominee vindt dat de liefde moet zegevieren.

Henri Bik - 20 aug 2020 - 11:05 (laatst bijgewerkt 20 aug 2020 — 12:07 door auteur)


Henri Bik - vandaag — 11:05:

(...) en de dominee vindt dat de liefde moet zegevieren.

Ik denk eerder dat de dominee vindt dat de ouders getrouwd moeten zijn voor het kind er is. Maar we dwalen nogal af. :)

Vriendelijke groeten,

Carl

Carl73 - 20 aug 2020 - 12:12







Plaats een reactie

Om reacties (en nieuwe onderwerpen) te plaatsen op het Stamboom Forum dient u eerst in te loggen! Nog geen lid? Registratie is gratis en snel!


Inloggen Registreer nu