Onderzoek in Duitsland » Naam Johann (Johannes) Beijer
Beste mevrouw of mijnheer Beijer,
Een paar goedbedoelde tips, in uw eigen belang. Zodra u onderzoek in Duitsland gaat doen, dus de "Duitse fase" van uw onderzoek ingaat, moet u de "Hollandse slordigheid" die u wel van àndere genealogen kent meteen grondig voorkomen, en liefst :
1. U heel goed bewust zijn van nauwkeurige spelling en precies taalgebruik. Dat iemand in Nederland in 1791 die streek Saxen noemde is prima, maar spreekt u daarover anno 2016, dan is het Nederlandse woord daarvoor Saksen. En zodra u echt serieus aan het werk gaat met uw Duitse onderzoek (internet/archieven/literatuur), en u dus mogelijk ook veel vaker met Duitstalige websites en collega-genealogen te maken kunt krijgen, kunt u het beste ook dàt laten vallen: de voertaal daarbij is immers Duits, dus het is professioneel als u bij uw eigen onderzoek/softwareprogramma/aantekeningen gewoon de naam Sachsen gebruikt.
Idem-dito: als u een beetje gezocht heeft op Google, en u weet zeker dat het om die plaats in het tegenwoordige Einhausen gaat, ziet u al dat de plaats Klein-Hausen wordt bedoeld. Zet u dan uw meelezers op het forum, die u kunnen helpen, vooral niet op het verkeerde been, door Kleinhausen te schrijven; dat is echt iets anders. Helpers die op een dwaalspoor zijn brengen u niet verder!
(illustratie: Historische Karte des Großherzogtums Hessen von 1832 bis 1850. Im Maßstab 1:50.000. Blatt 26: Worms. - Bron: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Grossherzogtum_Hessen_1832-1850_Karte_26.jpg )
2. Zich goed verdiepen in elke plaats die u in uw onderzoek tegenkomt (ligging, landschap, waaronder valt/viel het, welke zijn de omliggende plaatsen) ; dat is ab-so-luut noodzakelijk. Dus niet, zoals je andere genealogen nog weleens hoort mompelen, "jaaaah, da's een leuk èxtraatje, een handigheidje voor d'rbij, een bonus, iets wat helpt." - Nee. Minimum. Absolute noodzaak. Onmisbaar.
a) Dat wil o.a. zeggen dat u, tijdens uw genealogisch onderzoek "in" Duitsland (achter uw computer thuis), altijd en continu (elke minuut dat u met uw hobby bezig bent!) een goede online-kaart bij de hand moet hebben. Pakt u die gewoonte niet op, of laat u dat verwateren, dan gaat u onherroepelijk heel veel kansen en informatie mislopen : alleen met een kaart erbij zie je allerlei samenhangen en verbanden pas echt goed. Dus : in een extra tabblad of venster van uw internet-browser (Opera, Firefox, Edge, Safari, enz.). Voorbeelden: Google Maps, Bing Maps, Via Michelin, Open Street Map, enz. enz. Natuurlijk kunt u daarbij, om daarbij een nog beter beeld te krijgen, ook Google proberen voor een oudere kaart, en bijv. zoeken op "alte Karte Klein-Hausen".
(voorbeeld: Einhausen via Google Maps)
Wordt uw onderzoek wat gedetailleerder (tot bijvoorbeeld op dorps-, buurtschaps- of boerderijniveau), dan is het zelfs aan te raden om op zoek te gaan naar een topografische kaart, die u per deelstaat kunt vinden (vaak Geo-Viewer of Geoportal genoemd). In uw geval, als u Klein-Hausen, Einhausen, district Kreis Bergstrasse, deelstaat Hessen bedoelt: op naar de topografische kaart van Hessen: http://www.geoportal.hessen.de/portal/karten.html. Het mooie is ook dat veel van die deelstaat-topografie-websites een rubriek "historische kaarten" hebben, die de tijd die u onderzoekt nog dichterbij brengt. Immers: het komt vrij vaak voor dat Nederlandse genealogen zó hun familienaam rechtstreeks in het landschap terugvinden, als een nog steeds bestaande boerderij / buurtschap. Vanaf een hoger niveau kunt u het ook mooi bekijken via Open Topo Map of GeoPortal Deutschland (inzoomen op Duitsland, Hessen, streek rond Darmstadt, regio Lorsch, Einhausen, Klein-Hausen).
b) Informatie krijgen over een plaats is belangrijk. Om te kunnen zoeken naar bronnen en archieven voor juist die plaats (bijvoorbeeld DTB: dopen, trouw, begraving; burgerlijke stand) moet u immers weten, onder welke grotere plaats / groter bestuursgebied (gemeente, schoutambt/Amt, district/Kreis, provincie/Provinz, deelstaat/Land, keurvorstendom, graafschap, hertogdom, enz.) en welke kerkelijke gemeente (parochie e.d.) die plaats ooit viel, en nu valt.
En voor uw Duitse onderzoek kunnen ook de ongelooflijk populaire mailinglijsten (Mailing-Listen) en genealogische verenigingen (zie GenealogieNetz) heel veel hulp betekenen, en die zijn vaak georganiseerd niet per bestuurlijk gebied, maar per landschap / landstreek; zoals bij ons bijvoorbeeld: Bollenstreek, Friese Wouden, Veluwe, Betuwe, enz. Noteer dus vooral wat u zoal vindt (bestuursgebieden, kerkelijke gemeente, landschap), voor uzelf, om latere verwarring te voorkomen : er zijn in Duitsland heel veel plaatsnamen die meerdere keren voorkomen, en legt u niet vast wèlke u bedoelt, dan gaat u vroeg of laat echt "de mist in".
Dat "zich-verdiepen-in-de-plaats" kan bijvoorbeeld prima via het zoekvenster van GenealogieNetz (Regionale Forschung) ; en vooral ook via Wikipedia (www.wikipedia.nl) : net hoe u het liefste leest of hoever uw talenkennis reikt, in een Duitstalige of Nederlandstalige versie. Wel is het altijd zo, dat u bij de Duitstalige versie véél meer en betere informatie krijgt over plaatsen in Duitsland - en kan het soms zo zijn, dat er voor een Duits onderwerp helemaal geen Nederlandstalige versie bestáát. Voorbeelden: Einhausen in de Nederlandse en Duitse Wikipedia-versie ; Einhausen en Klein-Hausen (bij GenealogieNetz) verwijzen naar een groter geheel waar Klein-Hausen en Gross-Hausen in lagen, het vroegere bestuursgebied "Amt Lorsch", 1782-1803.
Hoe u een overzicht kunt krijgen van de verschillende "grotere gebieden" waar een plaats in het verleden onder viel, en nu onder valt, wordt bijvoorbeeld mooi in beeld gebracht bij een artikel over de plaats Lorsch, hoofdplaats van dat oude schoutambt Lorsch:
Vindt u over een kleinere plaats niet genoeg, zoek dan steeds onder het naasthogere niveau. (Vergelijk: iets over Scheveningen zoeken onder Scheveningen, dan vervolgens onder Den Haag, en Zuid-Holland, en Nederland.) Dit geldt ook voor het zoeken op familienaam in een bepaalde plaats : zoek altijd ook in omliggende plaatsen, in een groter gebied, op hoger niveau (gemeente, regio, enz.). Let u telkens op de grote verbanden: blijft u steeds "in- en uitzoomen" tussen kleiner plaatsje en groter geheel.
3. Metéén alles "overboord gooien" wat er ooit aan de Nederlandse kant van de grens (na de emigratie & immigratie) aan "verbasteringen" ontstaan is. U moet immers aan de slag gaan met goede "aanwijzingen", niet met die op Nederlandse bodem ontstane vervormingen ervan. Als u het Duits een beetje kent, weet u dat die naam "Beijer" daarin niet past; dat kàn simpelweg geen Duitse spelling zijn. Het moet hier dus gaan om een verbastering van een origineel wèl Duitse naam; en aan u de mooie taak om "andersom te denken", dus: u voor te stellen, wàt dan wel die oorspronkelijke familienaam kan zijn die later in Holland verbasterd werd genoteerd (bv. door analfabetisme bij aangevers, onwetendheid bij de functionaris, algemene stompzinnigheid). Pas dit vooral ook toe op de voornamen die u tegenkomt, en gaat u niet vèrder uw Duitse onderzoek in met Hollandse verzinsels / verbasteringen als bijv. Andries of Geertruida, terwijl u kunt weten dat het Duitse origineel Andreas of Gertrude moet zijn.
Een paar mogelijkheden die voor de hand liggen als "origineel" voor de naam Beijer : familienamen Beyer, Beier, Bayer.
4. Goede databanken voor zoeken-op-familienaam : het wereldwijde FamilySearch (deze èn deze rubriek) ; het pan-Europese GeneaNet (met contactgegevens van andere genealogen!) ; en MetaSuche bij het op Duitsland en (ex-) Duitstalig Midden-Europa gerichte GenealogieNetz, een schatkamer & goudmijn voor uw onderzoek, die u liefst he-le-maal uitputtend moet doorspitten (!!).
Weest u creatief met zoektermen, en gaat u ook hier bij die databanken stééds in- en uitzoomen; bijvoorbeeld: zoeken op heel Hessen, of op het gebied Hessen-Darmstadt, of op de regio rond Lorsch, het vorstendommetje Starkenburg, of speciaal op het dorp Klein-Hausen, enz. enz. Varieer ook op de naam: Beyer, Beier, Bayer.
Een mooi voorbeeld van een zoekactie + zoekresultaat bij FamilySearch, (1) waar u achter Beyer wel of niet het hokje aankruist, al naar gelang u precies op die naam, of ook op allerlei naamsvarianten wilt zoeken; (2) waar u zich liefst vooràl niet beperkt tot geboorte/huwelijk/woonplaats/overlijden, maar "any place" aankruist, en (3) waar de voertaal Engels is, en u dus bijvoorbeeld als zoekterm invult "Klein-Hausen, Hessen, Germany", of "Klein-Hausen, Lorsch, Germany" :
Veel succes met uw onderzoek,
met vriendelijke groet, Dimitri Vlas