Onderzoek in Duitsland » Gezocht Oldenkotte uit Vreden, Nordrhein- Westfalen
Beste heer Kuipers,
Grappig, want Oldenkotte lijkt hier nou typisch een familienaam die is afgeleid van een plaatsnaam. Soms maakt dit het onderzoek echter ook moeilijker, want zodra je hebt uitgevonden dat bijvoorbeeld iemand die "Van Uem" heet ook inderdaad afkomstig is uit Uedem, stopt het hele verháál ook : het is een beschrijvende naam, die alleen nut had ter onderscheiding, buiten de eigen woonplaats/geboorteplaats. Kom je daar "aan", raakt u op dat punt aanbeland met uw onderzoek, dan blijft u dus vaak met vragen over - tenzij je dezelfde personen ook onder "alternatieve" namen vindt.
1. Als u in Duitsland onderzoek gaat doen, moet u -helaas- direct àl het gemak vergeten waaraan we in genealogenparadijs Nederland gewend zijn geraakt : dat èn de indexen / databanken op de persoonsgegevens (bv. via WieWasWie.nl en talloze RHC's) èn vrijwel alle oude akten van de burgerlijke stand (van de overheid) & doop-, trouw- en begraafregisters van de kerken (DTB) zèlf online te bekijken zijn (bv. via ZoekAkten.nl ). Zeker als we het hebben over "vrij toegankelijk, gemakkelijk en gratis te bekijken, zònder gesodemieter met registratie of peperdure abonnementen".
In Duitsland zèlf, bij Duitse archiefinstellingen, staat digitalisering anno 2016 nog steeds in de kinderschoenen (zit helaas ook nog niet "tussen de oren" bij archiefpersoneel: meestal nog ouderwetse papierenschuivers, op-de-winkel-passers in stofjas). Pas laat, in 1875, werd hier een voor het hele land uniforme burgerlijke stand ingevoerd, en DTB-boeken zijn er nooit verplicht overgedragen aan de overheid; dus voor een veel grótere periode zijn genealogen afhankelijk van allerlei lokale/regionale kerkelijke bureautjes en archiefjes, om ter plekke (!) zelf de kerkboeken in te gaan zien. Dat in Duitsland zo'n beetje het héle leven regionaal georganiseerd is, helpt ook niet bepaald mee: er is bijna geen centralisering zoals in NL (die handig zou zijn voor genealogen), nu deelstaten qua archiefwerk langs elkaar heen werken: alleen hier en daar zie je moderne archieven die, helaas los van elkaar, digitaliseringsprojectjes opzetten. Zoiets als de uitstekende, publieksvriendelijke website van het Stadsarchief Amsterdam, met een goudmijn aan digitaal te bekijken archiefbronnen (weliswaar betaald), zou qua opzet een voorbeeld zijn voor Duitse archiefinstellingen - maar, kennelijk, niemand die eraan denkt.
Het Amerikaanse FamilySearch doet fantastisch werk, maar heeft over de hele wereld nog wel méér te doen dan Duitsland alleen, en voor Duitsland zijn er nog niet van veel plaatsen/regio's daadwerkelijk akten te bekijken; wat u nou juist zoekt, zit er meestal nèt niet bij: zie https://familysearch.org/search/collection/list/?page=1&countryId=1927074 (collecties met afbeeldingen: zie degenen met "browse images" en fototoestel-symbooltje).
Het particuliere non-profit-project Archion voor digitalisering van kerkboeken is natuurlijk een schitterend initiatief, maar werkt alleen voor evangelische DTB-boeken (protestants, dus; de RK kerk doet blijkbaar niet mee) en is bepaald niet gratis: 178 euro per jaar, of 20 euro per maand. Bepaald geen "algemene", gratis bron, dus.
2. Goed. De DTB-kerkboeken e.a. primaire bronnen kunt u dus in het algemeen meestal niet online direct inzien. Wat blijft er nu over, als internet geen grote naam-databanken van archiefinstellingen-van-de-overheid biedt, en geen landelijke akte-scans-verzamelingen?
Nou, zoeken op naam bij àndere instellingen bijvoorbeeld. Weest u daarbij creatief met zoektermen, en maak uw zoekgebied af en toe groter en kleiner : zoek bijvoorbeeld niet alleen op Vreden, maar ook op Westfalen of heel Germany. Voor uw onderzoek in Duitsland zijn de belangrijkste databanken voor zoeken op naam :
a) het wereldwijde FamilySearch : u kunt zoeken in een grote database van geindexeerde persoonsgegevens uit akten en DTB-boeken, en in een grote databank van door wereldwijde genealogen ingezonden familie-stambomen ; de twee databanken verwijzen naar elkaar, ook bij nul (0) treffers;
b) het pan-Europese GeneaNet : hiervan is het voordeel, dat van de genealogen die allerlei gegevens hebben ingezonden ook de contactgegevens zijn vermeld, zodat u contact kunt opnemen met stamboom-onderzoekers van dezelfde familienaam ;
c) MetaSearch, overkoepelend en bij 'overstromen' van treffers zelf ook weer doorverwijzend naar andere databanken; in de praktijk toegespitst op (voormalig) Duitstalig Midden-Europa; een deelrubriek van de grote portaalwebsite GenealogieNetz, die een onmisbare schatkamer/goudmijn is voor àl uw Duitse onderzoek qua bronnen, goede raad en verwijzingen, en dat u liefst hélemaal zou moeten 'uitputten' (!!!).
Daarnaast zijn er soms kleinere projecten, waar u iets aan kunt hebben.
En dan blijft er ècht heel veel te ontdekken óver, als materiaal voor uw onderzoek : heel veel zoek-en-vindplezier. Voorbeelden:
c) Via zoeken bij http://meta.genealogy.net/search/index dit resultaat :
Uit dezelfde website GenealogieNetz de rubriek Ortsfamilienbuecher (NL: "gezinsreconstructies" per plaats) :
http://www.online-ofb.de/namelist.php?nachname=OLDENKOTT&ofb=coesfeld&modus=&lang=de
d) De fantastische website voor genealogie in de Achterhoek www.genealogiedomein.nl heeft ook goed materiaal uit het Duitse grensgebied, waaraan u iets kunt hebben: uit de plaatsen Südlohn, Zwillbrock en Stadtlohn vlakbij Vreden. Zie de kaart bij Google Maps:
Bovendien verwijst de website in haar rubriek Achterhoekse Tafels - Naamindex nog naar veel bronnen bij de familienaam Oldenkotte en allerlei varianten, waaronder ook bijvoorbeeld Oldenkate en Oldenkathe blijken te bestaan : de moeite waard om achteraan te gaan!
e) Vergeet u de mooie website Stamboomzoeker niet :
f) Zie ook de kranten-databank (o.a.) Delpher.nl , waarbij u al de typisch Oostnederlandse en Noordduitse combinatie van boerderijnaam en familienaam weer eens terugziet :
Die uitdrukking "Boer Oldenkotte" voor deze boerenhofstede is natuurlijk interessant om even "door de zoekmachine te halen". Vier treffers, o.a. :
...http://www.heerlijkheidborculo.nl/blog/2015/03/22/de-gelders-munsters-grens-van-1765-1766/
...http://www.hemsink.net/kaarten/rekken/rekken_frames.html
g) Omdat het een grensoverschrijdende (D-NL) familienaam èn plaatsnaam is, kan natuurlijk ook informatie uit het streekarchief voor de Achterhoek en Liemers, het ECAL, interessant zijn. Gegevens kunnen immers ver "terugreiken", tot in de Duitse voorgeschiedenis van de familienaam. Zie: heel veel treffers voor de zoekterm Oldenkotte , waaronder :
Ook hier zien we weer vaak dat samengaan van familienaam en boerderijnaam - misschien is dàt juist de reden, waarom (ter onderscheiding van plaats en familie?) mensen vaak óók onder een "alternatieve" familienaam door het leven blijken te gaan. Van heel vroeger is al bekend, dat dit in de Achterhoek, Twente en Noord-Duitsland regelmatig voorkwam: een man die "introuwde" bij de familie van zijn vrouw, en zelf dan ook introk op het familie-landgoed en de familie-boerderij van die vrouw, legde voor de rest van zijn leven zijn eigen familienaam af, en nam die van de boerderij van zijn vrouws familie over. Dat kan natuurlijk voor een genealoog, die mensen dóór de generaties heen volgt, heel verwarrend uitpakken, tenzij je het moment als het ware ergens ook echt "ziet gebeuren", de verandering "op de staart kunt trappen".
Veel succes met uw onderzoek,
met vriendelijke groet, Dimitri Vlas