Ik probeer de levensgeschiedenis van Dr. Fritz Israel Hirschfeld te reconstrueren. Hij was een Duits-Joodse rechter die tussen 1940 en 1941 ruim een jaar in Voorhout gewoond heeft. Fritz Hirschfeld is op 11 oktober 1944 in Auschwitz vermoord. Zijn ouders zijn (volgens zijn Nederlandse PK) Albert Hirschfeld, geboren op 01-01-1855 in Neuwedel in Pommeren (D) en Doris Heyn, geboren op 12-07-1862 in Kempen (Pommeren).

Fritz Hirschfeld heeft in 1939 korte tijd bij de weduwe Hayn, Leonardostraat 7 II in Amsterdam gewoond . Ik weet intussen dat daar toen een Joodse familie woonde, afkomstig uit Duitsland, die vrijwel allemaal in de oorlog zijn omgekomen. Ik vermoed dat de weduwe Hayn die op de PK  als bewoonster vermeld wordt Lili Helena Hayn-Buki is, geboren op 09-10-1881 in Breslau (+ 1943 Sobibor). 

Ik ben op zoek naar de details (trouwen, overlijden, ouders) van Albert Hirschfeld en Doris Hayn uit Pommeren. Mogelijk zijn de familie Hayn en de familie Heyn verbonden resp. dezelfde, en ook dat zou ik graag willen weten of willen uitsluiten.

Uw hulp wordt erg op prijs gesteld, vriendelijke groeten

Kees

Geachte heer Den Elzen,

1.   Als een Nederlandse genealoog/onderzoeker, anno 2018, in bronnen stuit op de vermelding van een joodse burger anno 1933-1945 met een voornaam "Israel" of "Sara" moeten er als het ware allerlei alarmbellen gaan rinkelen. Op het spel staat hier niet alleen het op een zorgvuldige manier verrichten van onderzoek en een zorgvuldige omgang met bronnenmateriaal, maar bovenal het respect voor Duitse joodse burgers van toen; goede staatsburgers als u en ik, die door vervolging van de Nazi-overheid resp. door NSB-geinfecteerde Nederlandse overheidsinstellingen zijn omgekomen in de Holocaust.

U kent, neem ik aan, het Nederlandse persoonskaartenstelsel, dat anno 1940 voor Europese begrippen bijna de perfecte bevolkingsboekhouding betekende; en de redenen van zijn grote 'promotor', de hoofdambtenaar Lentz als collaborateur met de Duitse bezetter, om dit tot bijna griezelige perfectie uit te bouwen: gewenste volledige administratieve "controle" op de bevolking. (U weet ook vast van de verhalen van Amsterdamse ambtenaren van het bevolkingsregister, die het stelsel op een trieste manier aangrepen om de Duitsers via overzichtskaarten 'de weg te wijzen' naar de joodse wijken, zodat zij steeds efficienter en effectiever joden konden oppakken en deporteren.) Basis voor de juiste bijhouding van de bevolkingsregisters was - en is nu nog (BRP na GBA) - een 'samenwerking' en wederzijdse ontlening van informatie tussen de bronnen bevolkingsregister en akten van de burgerlijke stand. Dit wil ook zeggen, dat documenten en gegevens uit buitenlandse rechtsstelsels met een vergelijkbaar systeem van bevolkingsboekhouding in principe 1-op-1 als volwaardig 'brondocument' werden beschouwd, dus ongewijzigd werden overgenomen; hoe dan ook was sinds mei 1940 de Nederlandse gemeente niet meer vrij om te handelen zoals in de oude rechtsstaat Nederland.

En langs die weg is een grote onzuiverheid de Nederlandse bevolkingsregisters, toen bestaande uit persoonskaarten (en het woningregister), binnengeslopen : tot de Duitse maatregelen van jodenvervolging behoorde immers een officieel toevoegen van de voornaam "Israel" aan de bestaande voornamen van mannelijke joodse burgers, en de naam "Sara" aan die van vrouwelijke joodse burgers. Naar Duits recht kregen die duizenden burgers dus officieel, rechtsgeldig, een geheel nieuwe combinatie van voornamen "in de boeken" toebedeeld, waarover zij niets te zeggen hadden - en onvermijdelijk (bij gevluchte Duitse joden, of lang vóór de Duitse inval al in Nederland wonende en later door de Duitse bezetter hier aangetroffen Duitse joden) kwamen deze autoritair opgelegde nieuwe voornamen dus ook in de Nederlandse registers terecht.  Zie bijvoorbeeld https://www.vernoeming.nl/de-toegestane-joodse-voornamen-in-nazi-duitsland :

Uiteraard kwamen "Israel" en "Sara" ook vóór die Duitse vervolgingsmaatregelen gewoon voor als voornamen van joodse burgers - maar op dit punt zult u als onderzoeker zeer kritisch moeten omgaan met het aanwezige bronnenmateriaal, en zelf eerst op zoek moeten gaan naar die historische waarheid: wat waren officieel de voornamen van die joodse burger vóór die Duitse maatregel? Dat zij mogelijk (dus: iets waar u op verdacht moet zijn, voordat u klakkeloos de gelezen voornamen als 'waar' aanneemt) op Nederlandse persoonskaarten die u anno 2018 leest vermeld staan met een gemanipuleerde voornaam "Israel" of "Sara" wil niet zeggen, dat u als moderne onderzoeker die respectloze behandeling door de Duitse bezetter 75 jaar later a.h.w. moet "overnemen", alsof het moreel juist is. Respect voor het lot en de nagedachtenis van de talloze vermoorde joodse burgers vereist juist, dat u zelf uitzoekt wat echt en wáár was, en niet over hen spreekt/schrijft met een door de Nazi-overheid opgedrongen extra-voornaam. -  Kort en goed: als uit onderzoek zou blijken dat het in werkelijkheid gaat om een man met officieel de voornaam en achternaam Fritz Hirschfeld (vóórdat de Duitse overheid met haar maatregel hun persoonlijkheidsrecht schond, en de burgerlijke stand manipuleerde), dan moet u die behandeling door de Duitse overheid van toen vooral niet "nadoen" - dan is het bepaald niet respectvol jegens wijlen de heer Hirschfeld, als u nu over hem praat als "Fritz Israel" Hirschfeld - begrijpt u?

2.  Met wat u later schrijft, "de details (trouwen, overlijden, ouders)", zult u heel wat meer werk hebben dan met wat u in het algemeen vooropstelt, "Ik probeer de levensgeschiedenis van Dr. Fritz [...] Hirschfeld te reconstrueren"; daaraan zult u niet zoveel moeite meer hebben. Immers, op de website https://www.joodsmonument.nl/nl/page/236798/fritz-hirschfeld staat al vrij uitvoerig die levensgeschiedenis te lezen, in twee versies:

- Biografie: https://www.joodsmonument.nl/nl/page/514355/about-fritz-hirschfeld, "Biografie 7 april 2016. Over Fritz Hirschfeld. Door: Redactie Joods Monument . Fritz werd geboren op 22-10-1886 in Berlijn. Op 1-3-1919 trouwde hij te Berlijn met Margarethe Schulz. Zij kregen 1 dochter, Aenne Dorothea (25-06-1924, Potsdam). Vanaf 1927 was Hirschfeld 7 jaar lang voorzitter van het Arbeitsgericht in Potsdam. Hij was rechter van beroep.  Na de Kristallnacht op 9-11-1938 werd Hirschfeld gearresteerd en gevangen gezet in de politiegevangenis van Potsdam. Hij kon zichzelf vrijkopen door 35.000 Reichsmark aan ‘Reichsfluchtsteuer’ te betalen. Hij verkreeg dit geld door zijn huis en grond aan de Griebnitzstrasse in Klein Glienicke, iets ten noorden van Babelsberg en op steenworp afstand van de villa waar in 1942 de Wannsee-conferentie gehouden zou worden, te verkopen aan Maimi von Mirbach.  Fritz kwam op 14-02-1939 naar Amsterdam vanuit Babelsberg bij Potsdam, Duitsland. Zijn eerste adres in Amsterdam was op de Zeeburgerdijk 321. Na een kort verblijf in Sluis kwam hij weer terug naar Amsterdam (Leonardstraat 7 II) om op 29-02-1940 naar Huize St. Agnes in Voorhout te gaan. Zijn laatst bekende adres in Nederland was wijk Nieuwkuijksestraat 98 te Nieuwkuijk.  Op 15-08-1942 wordt hij gedeporteerd naar Kamp Westerbork.  Hij maakte deel uit van het transport van 20-04-1943 van Westerbork naar Theresienstadt. Vanuit dit kamp is hij op 9-10-1944 naar Auschwitz gedeporteerd. Daar is hij op 11-10-1944 omgebracht. De overlijdensdatum is officieel vastgesteld in het Staatsblad van 29-06-1961 (zie info Yad Vashem). Toevoeging van een bezoeker van de website"

- Aanvulling: https://www.joodsmonument.nl/nl/page/578637/herinneringen-aan-een-bijzonder-man, "Aanvulling 3 augustus 2017. Herinneringen aan een bijzonder man. Door: Redactie Joods Monument . Dit is wat de vader van Myriam Teulings over Frits Hirschfeld schreef : Dr. Fritz Hirschfeld werd 22 oktober 1886 te Berlijn geboren uit joodse ouders en vrijzinnig opgevoed. In 1892—1905 bezocht hij het Kon.Wilhelm gymnasium van zijn geboortestad en studeerde van 1905—1908 Rechten aan de Universiteiten van Heidelberg, Marburg,en Berlijn; ook volgde hij colleges in wijsbegeerte en Psychologie. Na zijn juridische promotie trad hij in1914 op als Gerichtsassesor bij het Pruisisch Ministerie van Justitie.   In de eerste wereldoorlog als gewoon soldaat ernstig gewond, kon hij na een lang verblijf in een militair hospitaal , in Potsdam zijn rechterlijke baan weer opnemen.  In 1919 huwde hij Margareta Schulz,, een protestantse onderwijzeres uit Dahlenberg die hem in 1924 zijn enig kind schonk.  Na de tweede wereldoorlog kwam Hirschfeld in nauw persoonlijk contact met de bekende Romano Guardini die, als Katholiek priester en sinds 1923 hoogleraar te Berlijn, een grote invloed genoot bij vele Duitse intellectuelen en hem ook tot de moederkerk voerde.  Dr. Hirschfeld werd in 1938 als niet-ariër van zijn ambtelijke functie in Potsdam ontheven.  Teruggetrokken van het openbaar leven legde hij zich toe op tuinbouw en vooral in zijn muzikale begaafdheid op muziek en literatuur. Hij schreef vele godsdienstige en rechtskundige tijdschriftartikelen en vertaalde enkele Latijnse geschriften, zoals de Ennerationes in psalmos van Augustinus , en het leven van st. Cuthbert. , de geschiedenis van de abten van Wearmoth Jarrow enz.  Op muziekgebied leidde hij tal van kamer-concerten.  Maar in februari 1939 werd dit vreedzame verborgen leven verstoord doordat de Nazi's hem dwongen Duitsland te verlaten. Terwijl zijn vrouw en dochter in Potsdam achterbleven, vond hij een voorlopig onderkomen in een Kath kamp te Sluisen, later bij de zusters in Nieuwkuijk in de buurt van Den Bosch. Hier maakte hij kennis met het werk van Joost van den Vondel. In 1942 vertaalde hij diens Altaar Geheimnissen in het Duits en later ook nog De Heerlijkheid der Kerken, alles onder de schuilnaam Friedrich C. Kamp...  Een NSB'er in Nieuwkuijk heeft Dr. Hirshfeld in 1943 aangebracht.  Hij werd met nog drie andere heren gearresteerd en naar Westerbork gebracht.  Op 19-04-1943 schreef hij een laatste brief uit dat kamp en een dag daarop werd hij met de bekende goederenwagons naar Theresienstadt over geplaatst. Kort voor het einde van de oorlog werd hij naar kamp Auschwitsch met vele anderen over gebracht en vergast. Dr. Hirschfeld heeft zich al die jaren van gevangenschap tot en met de vergassing en alles wat daar voor gebeurde buitengewoon moedig gedragen.  In de tijd dat hij in Nieuwkuijk verbleef heeft hij ons vele malen bezocht. Mijn familie had alle respect voor hem. Op mij heeft hij een onvergetelijke indruk gemaakt. Ik heb nooit meer iemand van zijn gehalte en bijzondere uitstraling ontmoet. "

Ook hier is informatie over zijn leven: https://de.wikipedia.org/wiki/Maimi_von_Mirbach en http://www.pnn.de/potsdam/83660/

3.  Zoals hier vaker genoemd in de rubriek Onderzoek in Duitsland (kijkt u vooral eens rond bij de vragen en antwoorden van ànderen; daar leert u heel veel van!) :

- uw allerbelangrijkste "gereedschap" voor Duits genealogisch onderzoek is de "portaal-website" GenealogieNetz, een onmisbare schatkamer/goudmijn aan bronnen, handleidingen, tips en verwijzingen (w.o. de immens belangrijke Mailing-Listen, regionale geneal. verenigingen/websites, Heimatvereine, adresboeken e.d.) die u qua mogelijkheden liefst he-le-maal zou moeten uitputten; en

- de belangrijkste databanken voor zoeken-op-naam voor Duits onderzoek zijn (1) FamilySearch (gratis, maar registratie verplicht),  (2)  GeneaNet  (idem, na verloop van tijd registratie verplicht)  en (3) MetaSuche van het eerder genoemde GenealogieNetz, als overkoepelende, zelf weer verder verwijzende database;

- verdiept u zich grondig in de plaatsen die u bij uw onderzoek tegenkomt, anders zet u zichzelf op een dwaalspoor; een plaats kan immers een "overkoepelend begrip" zijn om informatiebronnen te vinden over de vele historische inwoners van een plaats, die u anders nooit op het spoor zou komen. Dat zich verdiepen kan bijv. uitstekend via Wikipedia (liefst de Duitse versie: uitgebreide informatie), en via de rubriek voor "regionaal onderzoek" bij GenealogieNetz (zoekvenster linksboven); bijvoorbeeld over Pommern i.h.a. : http://wiki-de.genealogy.net/Provinz_Pommern , en over de vraag: ging het om Neu Wedel? Neuwedel? Neuwedell? Er was bijv. een plaats "Neuwedel" (met één L), maar deze lag in Oberschlesien, honderden kilometers ten zuiden van Pommern, dus die kan hier ws. niet bedoeld zijn. Er was wel een plaats "Neuwedell" (met dubbel-L) in Pommern:  https://www.google.com/search?q=Neuwedel ; http://wiki-de.genealogy.net/Neuwedell,  https://de.wikipedia.org/wiki/Drawno ; en om welke van de oude Duitse plaatsnamen Kempen in Pommern ging het? Zie https://de.wikipedia.org/wiki/Kempen_(Begriffskl%C3%A4rung)

Na een simpele zoekopdracht op "Neuwedell" komt u bijv. al waardevolle informatie over de historische plaats zelf  http://heimatkreis-arnswalde.de/index.php?se=00812000%20Neuwedell%20Vorsatz.htm&p=14|27|28|29|57|96|99|112|113|119|121|125|136|142|148|151|154|156|158|167|170|172|178|183|189|194|197|200|206|210|224|233|235|240|257|262|266|271|276|283|287|290|294|300|303|306|310|312|316|324|326|336|342|347|351|356|369|372|378|382|en , genealogisch onderzoek  http://heimatkreis-arnswalde.de/index.php?se=01000000_Familienforschung.htm&p=14|28|29|57|96|99|112|113|119|121|125|136|142|148|151|154|156|158|167|170|172|178|183|189|194|197|200|206|210|224|233|235|240|257|262|266|271|276|283|287|290|294|300|303|306|310|312|316|324|326|336|342|347|351|356|369|372|378|382|    en de toenmalige joodse gemeenschap daar tegen: http://www.jüdische-gemeinden.de/index.php/gemeinden/m-o/2231-neuwedell-brand-neumark

- gaat u vooral steeds op zoek naar waar de èchte specialistische kennis ligt: regionale genealogische/historische verenigingen of websites speciaal gewijd aan Pommern; bijvoorbeeld: https://www.genealoger.com/german/pommern/ger_pommern.htm; dit alles is uitstekend op te sporen via creatieve Google-zoekopdrachten als bijv. https://www.google.nl/search?q=(genealogie+OR+familienforschung+OR+genealogy)+%2B+(Pommern+OR+Pomerania)

- een met het Stamboomforum vergelijkbaar genealogisch forum, waar u terecht kunt voor prima hulp en goede raad, is het zgn. Forum Ahnenforschung , dat bijv. ook een speciale rubriek voor genealogisch onderzoek in (de huidige deelstaat) Mecklenburg-Vorpommern heeft: https://forum.ahnenforschung.net/forumdisplay.php?f=19

- en bovenal : houdt u bij Duits onderzoek, om niet allerlei belangrijke samenhangen en verbanden te missen, àltijd en continu (elke seconde waarin u met uw onderzoek bezig bent; dus bijv. in een apart tabblad/browservenster van uw computer) een goede online-kaart bij de hand - anders weet u in feite nooit, waarover u spreekt... Voorbeelden: Google Maps, ViaMichelin, OpenStreetMap, Bing Maps, enz. enz.

_________________________________________________________________________________________

Voorbeelden:

- Heyn, Pommern: https://www.familysearch.org/search/record/results?count=20&query=%2Bsurname%3Aheyn%20%2Bany_place%3A%22pommern%2C%20germany%22

- Hayn, joods, in het oude Duitse Rijk: http://www.online-ofb.de/namelist.php?nachname=Hayn&ofb=juden_nw&modus=&lang=de

- Heyn, idem: http://www.online-ofb.de/namelist.php?nachname=Heyn&ofb=juden_nw&modus=&lang=de

- Hayn, Mecklenburg-Vorpommern: https://nl.geneanet.org/fonds/individus/?nom=hayn&ignore_each_patronyme=&prenom=&prenom_operateur=or&ignore_each_prenom=&place__0__=&zonegeo__0__=Mecklenburg+Vorpommern%2C+Duitsland&country__0__=DEU®ion__0__=MVO&subregion__0__=&place__1__=&zonegeo__1__=&country__1__=®ion__1__=&subregion__1__=&place__2__=&zonegeo__2__=&country__2__=®ion__2__=&subregion__2__=&place__3__=&zonegeo__3__=&country__3__=®ion__3__=&subregion__3__=&place__4__=&zonegeo__4__=&country__4__=®ion__4__=&subregion__4__=&type_periode=between&from=&to=&exact_day=&exact_month=&exact_year=&go=1

- Hirschfeld, joods, in het oude Duitse Rijk: http://www.online-ofb.de/namelist.php?ofb=juden_nw&nachname=Hirschfeld&modus=&lang=de

- Hirschfeld, Mecklenburg-Vorpommern: https://nl.geneanet.org/fonds/individus/?ignore_each_patronyme=&ignore_each_prenom=&type_periode=between&exact_day=&exact_month=&exact_year=&nom=hirschfeld&ignore_each_patronyme=&prenom=&prenom_operateur=or&ignore_each_prenom=&place__0__=&zonegeo__0__=Mecklenburg+Vorpommern%2C+Duitsland&country__0__=DEU®ion__0__=MVO&subregion__0__=&place__1__=&zonegeo__1__=&country__1__=®ion__1__=&subregion__1__=&place__2__=&zonegeo__2__=&country__2__=®ion__2__=&subregion__2__=&place__3__=&zonegeo__3__=&country__3__=®ion__3__=&subregion__3__=&place__4__=&zonegeo__4__=&country__4__=®ion__4__=&subregion__4__=&type_periode=between&from=&to=&exact_day=&exact_month=&exact_year=&go=1

- Hirschfeld, Pommern: https://www.familysearch.org/search/record/results?count=20&query=%2Bsurname%3Ahirschfeld%20%2Bany_place%3A%22pommern%2C%20germany%22

- Hirschfeld, Neuwedell: http://www.online-ofb.de/famreport.php?ofb=juden_nw&ID=I114982&nachname=Hirschfeld&modus=&lang=de en als Google-zoekcombinatie: https://www.google.nl/search?q=Hirschfeld+%2B+NeuWedell

- Albert Hirschfeld, Berlijn: http://www.online-ofb.de/famreport.php?ofb=juden_nw&ID=I78461&nachname=Hirschfeld&modus=&lang=de

Veel succes met uw onderzoek,

met vriendelijke groet, Dimitri Vlas

Dank u wel.

Ik ben al bekend met veel gegevens over het verblijf van Dr. Fritz Israel Hirschfeld in Nederland en heb intussen een afschrift van zijn PK. Ik heb intussen contact met twee kleinkinderen en hoop van hen de geschiedenis van dochter Aenne Dorothee Hirschfeld te vernemen. Mijn verzoek op dit forum is daarom gericht op de ouders van Fritz en de mogelijke verbinding tussen de weduwe Hayn, waar hij logeerde in de Leonardostraat 7 II in Amsterdam en zijn moeder Doris Heyn.

Ik ga de diverse links en aanbevolen websites bezoeken. Hopelijk kan ik ook (een deel van) de kwartierstaat van Fritz reproduceren. een kwartierstaat die zijn kleinkinderen ook niet kennen.

Nogmaals dank

Wat informatie om de vraag heen [en ter aanvulling de reeds bekende persoonskaart aanklikbaar hier]:

Misschien is deze woningkaart nog niet bekend, waar inderdaad Hayn Ernst (Buki) wordt genoemd (op 23.2.38 komend van Rubensstr.26 II, onder vertrokken staat: 12.7.43 Duitsland), alsmede Hirschfeld Fritz (komend van Noorder Amstellaan 158 op 24.8.39 vertrokken Voorhout 29.2.40). De eerdere adressen kunnen vervolgens worden nagetrokken tussen de woningkaarten (klik op terug naar website na bovenstaande link).

De woningkaarten van de Noorder Amstellaan staan onder de latere naam Churchill-laan. Op nr.158 1 hoog zie ik wel ene Willi H [=Hirsch] Hirschfeld, eerder (*)Wouwermanstraat 22 I, en "Neustadt Isidor Hayn", uit Berlijn. [Andere verdiepingen op dit adres: klik op terug naar website.]

Hier is de vermelding van Rubenstr. 26 II van "Hayn Ernst (Becki)?" geb. 1871, op 12.3.36 komend van de Lairessestraat 147.

(*)Aanvulling: hier de inschrijving Wouwermanstraat 22 van Willi Hirschfeld, geb. 1889, daar gekomen 8.8.26 van Amsteldijk 29 III. Hier de daarvoor eerdere inschrijving, komend van Stadhouderskade 123 (bis?). Daar staat Willi als broer van Erich L Hirschfeld.

http://redeenportret.nl/portret/b044a95c-60b6-11e2-8653-003048976c14

Herbert Emil Leopold Hayn

Tenslotte

In het Parool van 5-12-2014 wordt in de rubriek Tenslotte een memoriam gegeven van Dolly (Doris in het Bevolkingsregister) Hayn. Bij het stuk staat ook een jeugdfoto van haar. Ze is de dochter van de man op deze foto. Geboren in 1935, overleed ze in 2014. Er is in 2012 een TV-programma over haar gemaakt. Ze overleefde als enige van haar familie de oorlog. Fotos van haar twee tantes zijn ook in het Merkelbacharchief te vinden.

 BERT SCHIJF 05.12.2014

Fabrikant van damesconfectie

Herman Emil Leopold Hayn, 25-3-1904 Berlijn -31-1-1944 Auschwitz, is de zoon van Ernst Hayn, geb. 16-2-1872, overl. 24-5-1931 te Amsterdam en Lilli Helene Buki, 9-10-1881 Breslau - 28-5-1943 Sobibor. Na de vroege dood van zijn vader neemt Herman de fabriek van damesconfectie over. Herman is de broer van Hilde en Anne Lise (zie scan 010164003059). Het gehele gezin komt op 5-10-1917 vanuit Berlijn naar Amsterdam. In de loop der jaren krijgen de familieleden de Nederlandse nationaliteit. De aankomst is nog tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het vreemdelingenregister geeft op dat de godsdienst van de man joods is, maar dat die van de kinderen Evangelisch Luthers is, waarschijnlijk omdat de vrouw ook Ev. Luthers is, maar wel van joodse afkomst. Op de gezinskaart zijn alle gezinsleden Ev. Luthers. Herman trouwt op 4-12-1934 te Nowawes (deel van Babelsberg, een vooroord van Potsdam), met de joodse Louise Henriette Stern, 27-9-1909 Berlijn - 31-1-1944 Auschwitz. Ze komt op 15-12-1934 uit Berlijn. In 1935 krijgt het echtpaar een dochter die de oorlog overleeft. Dat dit gezin vermoord wordt heeft alles te maken met de rassenwetten van de Nazis waarbij ook bekeerde joden als joden worden gerekend, afhankelijk van het aantal joodse grootouders

dank u allen voor deze massa aan informatie.

Ik ga dit allemaal netjes op een rijtje zetten en kijken of ik de link tussen Frits Hirschfeld en de Hayn-familie kan leggen.

nogmaals dank

_{Nog wat aanvullingen, hoewel e.e.a. reeds bekend is:
[Voor het gezin Hayn-Stern zie hier. Voor bovengenoemde gegevens van Ernst Hayn en Lilli Helene Buki zie ook hier.]}