Denk dat Antje B. gelijk heeft, de ambtenaar heeft dit fout verstaan/begrepen en daarom staat het in de foute kolommen

A.Heinsiusstraat/"Heinsfurt inschijving vorige woonplaats" 29-3-1910

Advertentie/A.Heinsiusstraat  krant 8-4-1910

Regentesselaan 10-3-1913

Voor de geïnteresseerden, de korte versie van haar leven:

Carolina Maria Schaaf wordt op 25 november 1883 in Solingen, Duitsland geboren. Een jaar later wordt haar zuster Mathilde Else geboren. In de jaren daarop volgend verdwijnt haar moeder uit beeld. Waarschijnlijk is zij overleden of, minder waarschijnlijk voor die tijd, is er sprake van een echtscheiding. Haar vader Friedrich August hertrouwt en krijgt nog twee kinderen:  een dochter (Catharina Gabriele, 1892) en een zoon (Friedrich August, 1894).

In 1896 besluit vader Friedrich naar Nederland te emigreren. Hij vestigt zich in Rotterdam. Vlak voor haar 18e verjaardag in 1901 wordt Carolina, onder begeleiding van haar vader, ingeschreven in Rotterdam en gaat zelfstandig wonen als inwonende verpleegster/huishoudster in het huishouden van Adolf Schönau (Duitse nationaliteit, hoogstwaarschijnlijk een bekende van haar vader). Ze "volgt" de familie Schönau naar een aantal adressen in Rotterdam.

In 1910 vestigt zij zich in Den Haag. Ze plaatst advertenties in dagbladen waar zij zich aanbiedt voor lessen in borduren, naaien van witgoed en "handwerken aan huis". Gedurende haar tijd in Den Haag ontmoet ze Otto Thiele, een boekhandelaar afkomstig uit Duitsland. Ze gaat een samenwerking met hem aan inzake een boekhandel en leesbibliotheek. De samenwerking wordt in 1914 formeel ontbonden. Mogelijk ontmoet ze in Den Haag twee bemiddelde dames (mevrouw Erkelens en mevrouw Costerus-Hooy) die haar later helpen met de financiering van haar huis in Boskoop. Tijdens haar laatste jaren in Den Haag woont zij samen met haar zusterin een huis aan de Nieboerweg.

In 1928 verlaat zij Den Haag en vestigt zich in Boskoop. Haar zus Mathilde vestigt zich ook in Boskoop. Carolina koopt een stuk bouwgrond en laat daar een ruim huis op bouwen. Zij staat, net als haar zus Mathilde, in Boskoop geregistreerd als pensionhoudster en verhuurt kamers aan studenten van de lokale tuinbouwschool. De dames trekken uiteindelijk samen in een huurhuis in Boskoop. Het grote huis van Carolina wordt vanaf dan volledig verhuurd. Niet langer aan studenten maar aan (kleine) families.

Gedurende de tweede wereldoorlog blijkt zij (sterke) Nazi sympathiëen te hebben en heeft zij contacten met de lokale Ortskommandant van Boskoop majoor Grede en niet benoemde leden van de lokale NSB. Ook is zij verwikkeld in een campagne tegen de directeur en bepaalde docenten van de Boskoopse tuinbouwschool.

Dit heeft uiteindelijk tot resultaat dat haar naam op een lijst van het NBI (Nederlands Beheersinstituut) verschijnt. Ze is dan geïdentificeerd als houdster van zogenaamd "vijandig vermogen". Er wordt een liquidatie procedure gestart onder leiding van de Boskoopse kandidaat-notaris Groen. Carolina wacht deze ontwikkelingen niet af. Ze verlaat in september 1943 Boskoop en gaat naar Leiden. Door de liquidatie raakt ze uiteindelijk alles kwijt. Ze heeft geen geld meer, geen woonruimte en geen werk. Ze is dan 59 jaar.

In Leiden neemt ze in september 1943 haar intrek in het voormalige Joodse weeshuis. Het weeshuis is in maart van dat jaar geruimd en de bewoners afgevoerd naar kampen. Het pand wordt door de Duitsers gebruikt als woonruimte voor Duitse personen; kinderen maar ook volwassenen. Lang is haar verblijf in Leiden niet. Ze reist naar Valkenburg waar zij een betrekking krijgt bij een Duitse school. De naam van de school is helaas niet bekend. Ook deze betrekking is van korte duur. Het is zelfs niet denkbeeldig dat zij daar nooit gewerkt heeft. Het tumult van de oorlog en de oprukkende geallieerden is groot.

In de loop van 1945 (in ieder geval voor de bevrijding) keert ze terug naar Duitsland. Ze neemt, samen met haar zus die is meegereisd voorlopig intrek in een verpleeghuis in Eckenhagen, dicht bij Keulen. Ze is dan 62 jaar. Het verpleeghuis zal ongetwijfeld gekozen zijn omdat Mathilde invalide is en wellicht dagelijkse verzorging behoeft. Mathilde overlijdt in 1952, op 67 jarige leeftijd, in het verpleeghuis. Carolina is dan 68.

Carolina verblijft in Eckenhagen bij een man genaamd Hans Heymann (Hans Heymann groeit op in een gezin van 3 broers, vader Adolf en moeder Elly). Het is onbekend wat de relatie tussen Carolina en Hans is. Dat Hans in Eckenhagen woont, dichtbij het verpleeghuis waar zuster Mathilde woont, heeft wellicht meegespeeld in haar keuze. Hoogstwaarschijnlijk neemt ze gaar oude beroep van inwonende verpleegster/huishoudster weer op. Op 18-02-1955 verhuist ze van Eckenhagen naar Much, een klein plaatsje ten oosten van Keulen. Waarschijnlijk is Hans Heymann dan inmiddels overleden en zoekt ze opnieuw woonruimte. Niet langer gebonden aan haar overleden zuster, kiest ze voor het kleine plaatsje Much. Ze is dan 71 jaar oud.

Op 15-02-1957 verlaat zij Much en trekt naar Erkelenz, een plaatsje vlakbij de Nederlandse grens. In Erkelenz woont zij aan de Wilhelmstraẞe 96. Ze is dan 73 jaar.

Na Erekelenz vertrekt zie op 29-06-1959 naar Bad Godesberg, een plaats ten zuiden van Bonn. Haar adres aldaar is de Klufterstraẞe 113. Volgens haar Meldungskarte is ze dan gepensioneerd en vermeldt ze niet langer een actief beroep. Er zijn geen details bekend over haar verblijf aldaar. Ze heeft dan de leeftijd van 75 jaar bereikt. Ze woont nog ruim 20 jaar in de omgeving van Bonn. Over haar leven aldaar zijn helaas geen details bekend.

Uiteindelijk sterft zij op woensdag 19 maart 1980, op 96 jarige leeftijd in Bonn. Volgens de afdeling "Bestattungswesen" van Bonn is haar graf inmiddels geruimd. Er zijn, behalve de officiele overlijdensakte geen documenten beschikbaar. Bonn weet niet waar en wanneer zij precies begraven is. Het meest waarschijnlijk is (1) Friedhof Graurheindorf of (2) Nordfriedhof.

Bronnen:
- Geboorteakte Carolina Maria Schaaf
- Meldekarte Carolina(e) Maria Schaaf van diverse Duitse gemeenten
- Dossier Nederlands Beheersinstituut inzake liquidatie van haar vermogen
- Groot aantal persoons- en adreskaarten uit stadsarchieven Leiden en Rotterdam
- Verslag Historische Vereniging Boskoop
- Diverse bijdragen via stamboomforum.nl

Volgens de site v/h Joods Wees- en Doorgangshuis Leiden heeft zij daar (Leiden) gewoond tot het einde van de oorlog, dit klopt niet?

Zie afbeelding. Spreekt hier over "vorig jaar" in een memo uit mei 1945, dus ergens in 1944. De duiding "einde oorlog" is wellicht accuraat genoeg in de context van de website van het Leidse weeshuis, dus ik zou dat niet willen duiden als "klopt niet". Precieze data zullen we waarschijnlijk nooit kennen.

Dit heeft uiteindelijk tot resultaat dat haar naam op een lijst van het NBI (Nederlands Beheersinstituut) verschijnt. Ze is dan geïdentificeerd als houdster van zogenaamd "vijandig vermogen". Er wordt een liquidatie procedure gestart onder leiding van de Boskoopse kandidaat-notaris Groen. Carolina wacht deze ontwikkelingen niet af. Ze verlaat in september 1943 Boskoop en gaat naar Leiden.

Het fragment hierboven vindt ik wat verwarrend. Het NBI is direct na de oorlog opgericht. Maar in het fragment hierboven lijkt te staan dat ze al in 1943 als houdster van vijandig vermogen wordt geïdentificeerd.

"Het fragment hierboven vindt ik wat verwarrend."

Eens. Ik zal het aanpassen. Ik wilde een soort TLDR versie van haar leven maken maar heb wellicht op een aantal plaatsen met Zevenmijlslaarzen door mijn bevindingen heen gelopen. Ik hoop dat het volgende de verwarring wat kan wegnemen.

Ik heb het officiële NBI dossier er nog eens op nageslagen en het eerste document stamt uit 1947, inderdaad ruim na het einde van de oorlog.

Het NBI was de formalisering van een plan wat de Nederlandse regering al in Londen in grote lijnen opgesteld had ruim voordat de oorlog ten einde kwam. Dit plan werd uitgevoerd als operatie "Black Tulip" en werd direkt na het einde van de oorlog gestart. Het omvatte verschillende sub-projecten maar het grote doel was de uiteindelijke uitzetting van alle Rijksduitsers uit Nederland. Niet alleen de foute. Allemaal. Ook degene die al jaren in Nederland woonden. Er werden zelfs kampen ingericht waar Duitsers vastgezet werden om op hun uiteindelijke uitzetting te wachten. Afijn, een geschiedenis op zich.

Het volgende is speculatief.

Ik ben vrij zeker dat Carolina Schaaf op de hoogte gebracht werd van genoemde ontwikkelingen in Nederland. Waarschijnlijk via haar Nazi en/of NSB connecties. Ze was immers dikke vrienden met de Ortskommandant van Boskoop. Ze wilde de vernedering van een verblijf in een kamp niet afwachten. Ik denk dat ze van de bezetter een positie aangeboden kreeg in het voormalige Leidse weeshuis. Leiden was relatief dicht bij Boskoop en ze kon eventueel snel terug naar Boskoop mocht het tij keren.

Het tij keerde niet. Ze moet geweten hebben van de invasie van Normandie (juni 1944) en besloot Leiden te verlaten. Er wordt in het NBI dossier gesproken over een betrekking bij een Duitse school in Valkenburg. Als je een lijst maakt van Duitse scholen in die regio komen er nogal wat naar boven. De meest in het oog springende is Reichsschule Valkenburg. Een school opgericht door de SS. De school wordt in 1944 verplaatst van Valkenburg naar een locatie bij Keulen vanwege de aanhoudende bombardementen door de geallieerden (zie Wikipedia).

Ik heb gezocht in de archieven betreffende de Reichsschule en haar naam komt niet voor in de lijsten met personeelsleden. Mijn vermoeden is dat, als ze daar zou gaan werken, ze daar vanaf heeft gezien en direct is doorgereisd naar Duitsland.

Het enige wat daarna zeker is, is dat zij met haar zuster rond mei 1945 opduikt in Eckenhagen bij het verpleeghuis Ragoczy-Stift. Wat er tussen haar vertrek uit Leiden en aankomst in Eckenhagen precies gebeurd is, zal helaas onbekend blijven.

Haar Nazi sympathieën waren bekend in Boskoop en omgeving. De plaatsing op de lijst van het NBI zal een formaliteit geweest zijn.

Misschien deze Duitse school? https://nl.wikipedia.org/wiki/Reichsschule_Valkenburg

"Emotionele zaken, zoals heimwee, waren bespreekbaar met een zogenaamde 'Heimmutter' Zij bracht de leerlingen ook bij hoe hun kleding te wassen en knopen aan te naaien."

"De school werd in 1944, wegens voortdurende luchtaanvallen in de directe omgeving en de dreiging van de in september 1944 vanuit het zuiden oprukkende geallieerde troepen richting de Nederlandse grens, verplaatst en opgenomen in de Napola in Bensberg bij Keulen."

Ja, in de één na laatste regel kun je lezen dat de school verplaatst werd naar een locatie binnen de Duitse landgrenzen door bombardementen. Het blijft giswerk maar het lijkt een logische kandidaat, gelet op haar voorkeuren.

Hier als eens gekeken/gezocht? https://portal.ehri-project.eu/units/nl-002896-mf1174717-mf1174745-mf1174774-mf1174786

De weduwe Costerus-Hooij staat in mijn stamboom

Herman COSTERUS  

Geboren 3 januari 1877 - Vianen

Overleden 31 juli 1946 - 's-Gravenhage, leeftijd bij overlijden: 69 jaar oud

Directeur Cultuuronderneming

Ouders

Arend Nicolaas COSTERUS 1845-1913

Gerarda Arendina DE JONGH 1845-1936

Relaties en kinderen

Gehuwd 28 februari 1906, Batang, Pekalongan, NL-Indie, met Charlotte Helena HOOIJ *Pemalang, NL-Indie 15-8-1883 - +Den Haag 25-7-1966 , 

gescheiden 6 september 1921 en hun kinderen

Arend Nicolaas COSTERUS 1908

Nee, nog niet. Ga ik zeker bekijken. Dank je wel.

Mevrouw Costerus was de verstrekker van een tweede hypotheek op het huis in Boskoop voor een bedrag van FL4.000. Zij is behoorlijk de boot ingegaan want er was onvoldoende geld om alle crediteuren te betalen. Uiteindelijk verloor zij iets van FL2.000. Een behoorlijk bedrag. Als je het omrekent naar geld van nu (volgens CBS) ongeveer EUR 33.000!

Heb je nog wat meer info over haar? Het enige wat ik eigenlijk weet is dat ze in Den Haag woonde. Wat was de basis dat ze elkaar ontmoette? En dat mevrouw Costerus haar FL4.000 leende? Er is een brief van weduwe Costerus in het NBI dossier aangaande de terugbetaling van haar geld.

Weduwe klopt eigenlijk niet, ze was in 1921 gescheiden van Costerus.

Nee weet verder weinig,wat mij opvalt dat de dames beide van *1883 waren, waarschijnlijk vriendinnen? maar waar zij elkaar van zouden kennen? geen idee.

Ik heb al gekeken of zij in dezelfde straat hebben gewoond e.d. niet dus

In het Leidse weeshuis was ten tijde van het verblijf van Carolina ook aanwezig een zekere "Henriette Josephine Zilles" (geboren in Oberhausen, Duitsland). Zij was de hoofdleidster van de NSV. De NSV stond voor Nationalsozialistische Volkswohlfahrt. Het was een onderdeel van de NSDAP belast met volksgezondheid. Een rol die volgens de partij met name toekwam aan de vrouw. Het feit dat personen met dergelijke statuur aldaar hun verblijf hadden geeft te denken.

Er staan nog andere Duitsers geregistreerd als bewoners vanaf 15-09-1943. Ik heb nog geen tijd gehad om hun achtergrond te onderzoeken.

Valkenburg is ook een dorp zo'n 8 km van Leiden.

Ik hoopte stilletjes dat mevrouw Costerus iets deed in/met kindertehuizen/internaten. Uit het dossier van het NBI blijkt dat Caroline en Mathilde beiden elk een min of meer complete inboedel voor een kindertehuis/internaat in hun bezit hadden. Deze inboedels worden deels bij opbod verkocht. Een ander (aanzienlijk) deel gaat terug naar de rechtmatige eigenaar... en dat is mevrouw Costerus!

Afgaand op een memo van de belastingdienst in het NBI dossier lijkt toch haar doel het Limburgse Valkenburg te zijn geweest. 

Nog even in het NBI dossier gekeken. Er wordt gesproken over mevrouw Costerus en weduwe Erkelens.

Mevr.. Costerus-Hooij  (gescheiden Costerus 6-9-1921), kaart bevolk.reg.Den Haag en Ede:

Ede 03-07-1916 komt van Soerabaja

Den Haag 27-04-1918 komt van Ede

Den Haag 11-03-1919 gaat naar Bennekom Ede 

Den Haag, van Boetzelaerlaan 42,  27-12-1921 komt van Ede

Den Haag 28-03-1925 gaat naar Voorburg, Kon.Wilhelminalaan 510

Voorburg? 27-07-1944 gaat naar Ede

Den Haag, Pr. Mauritslaan 82,  06-03-1946 komt van Ede

Bij overlijden 25-7-1966 woonde zij Van Aerssenstraat 31e, Den Haag

Is er geen notarisakte ivm lening, lijkt mij dat je het registreerd bij een notaris, gaat om groot bedrag? De dames moeten elkaar toch wel goed gekend hebben, je leent niet aan een vreemde.