Onderzoek in Duitsland » Archief gezocht van de gemeente Herschbach
Beste heer Van Es,
1. U zult allereerst moeten vaststellen (aan de hand van de informatie die u al heeft)
welke plaats Herschbach bedoeld wordt, want in Duitsland komen duizenden plaatsnamen
op meerdere lokaties voor.
Bedoelt u bijvoorbeeld:
- Herschbach bij Adenau, oostelijk van de weg B257, tussen Bonn en Trier ?
- Herschbach (Unterwesterwald) bij Dierdorf, aan de weg B413 boven Koblenz ?
- Herschbach (Oberwesterwald) bij Wallmerod, aan de weg B8 boven Limburg a/d Lahn ?
2. Bij "gewoon" Nederlands onderzoek is het al zeker de bedoeling, maar vooral bij genealogisch onderzoek in Duitsland is het volgende on-ge-lo-fe-lijk belangrijk :
a) u verdiepen in de plaats en het "territoriaal toebehoren", oftewel : in welke streek de plaats
ligt (dus niet een bestuurlijke naam, maar een landschapsnaam, bv. Veluwe) en onder welke grotere bestuurlijke gebieden (gemeente, provincie, deelstaat enz.) die plaats valt en vroeger viel; en dit ook te noteren in uw genealogische stamboomprogramma of aantekeningen. Dit is heel belangrijk voor de vraag waar u bronnen voor uw onderzoek kunt vinden (internet, archieven, literatuur).
Dat kan prima op internet. Als we hier even uitgaan van Herschbach bij Dierdorf, bijvoorbeeld :
- via Wikipedia ; http://nl.wikipedia.org/wiki/Herschbach_%28Duitsland%29
of de Duitse versie, die veel meer informatie oplevert, http://de.wikipedia.org/wiki/Herschbach ;
- en via GenealogieNetz, een voor Duits onderzoek sowieso erg belangrijke website, die een rubriek over regionaal onderzoek heeft http://wiki-de.genealogy.net/Portal:Regionale_Forschung, met via het zoekvenster linksboven, 'Suche im GenWiki', genealogische informatie per plaatsnaam: http://wiki-de.genealogy.net/Herschbach ; goede tips vindt u ook via het hierarchische overzicht : http://www.genealogy.net/reg/regio.htm
b) stééds bij het zoeken naar informatie / bronnen / archieven het grotere geheel en het overkoepelende begrip voor ogen te houden als zoek-alternatief : wil ik bijvoorbeeld iets weten over muizen, maar ik vind daarover niets als ik zoek naar een trefwoord 'muizen', dan ga ik zoeken onder het 'naasthogere begrip', knaagdieren ; daaronder óók niet, dan onder zoogdieren, dieren, enz. enz.
Dus ook qua archieven, want sommige plaatsen hebben immers geen eigen archiefinstelling: zoek ik op internet naar een archief over Scheveningen, maar ik vind dit niet met mijn zoekterm 'Scheveningen', dan kijk ik onder Den Haag, of de provincie Zuid-Holland, Nederland, enz. enz.
Weest u erop bedacht dat in veel kleinere plaatsen het archief moeizaam op zichzelf, "als archief"
te vinden is, maar wèl ineens opduikt als u zoekt naar (websites van of over) het bijbehorende bestuur, bijvoorbeeld de Gemeinde, Stadt ('Stadtarchiv'), Kreis ('Kreisarchiv') of Land ('Landesarchiv'), enz.
Zodra u weet waar een plek onder valt kunt u natuurlijk ook snel op goed geluk Google proberen met
simpelweg de term 'Archiv' en de plaatsnaam, of het iets oplevert: in Nederland zou je dan bijv. googlen op archief + Scheveningen , archief + "den haag" , archief + zuid-holland, enz. enz.
Archieven kunt u ook proberen op te sporen met de nieuwe zoekmachine-annex-portaalwebsite
voor Duitse archiefinstellingen, "Archivportal D" : https://www.archivportal-d.de/
c) niet vergeten dat Duitsland geen eenheidsstaat is zoals Nederland, maar federaal is opgebouwd,
en de deelstaten ('Land' , 'Bundesland') in het alledaagse leven een véél grotere rol spelen dan de Bondsrepubliek zelf, ook op archiefgebied. En dat u een antwoord op uw archiefvragen dus ook prima zult kunnen bereiken via de verschillende overheidsarchieven per deelstaat, op te sporen via bijv. deze Wikipedia-pagina: http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_staatlicher_Archive#Deutschland .
Een archieven-zoektocht in Duitsland kunt u dan ook het beste zo, "hierarchisch", aanpakken.
d) altijd & continu een goede online-kaart bij de hand houden, zoals bv. Google Maps, Via Michelin of Bing Maps , want dan ziet u véél eerder allerlei verbanden en samenhangen. En zodra uw onderzoek qua plaats de diepte ingaat, gedetailleerder wordt, tot op dorps-, buurtschaps- of boerenhoeve-niveau, op zoek gaan naar een gratis online-viewer van de topografische kaart 1:50 000 , 1:25 000 e.d.
3. Toepassen van het bovenstaande levert de volgende nieuwe kennis op:
"Territoriaal & geografisch toebehoren"
Herschbach
---> geografisch : ligt in de streek Westerwald
---> bestuurlijk (anno 2014) :
deelgemeente Ortsgemeinde Herschbach < gemeente Verbandsgemeinde Selters <
district Westerwaldkreis < deelstaat (Land) Rheinland-Pfalz < BR Duitsland
---> bestuurlijk, historisch & anno 2014, mooi in beeld gebracht door GenealogieNetz :
Archief :
- zoeken bij het Archivportal D levert wel iets op, maar u moet wel eerst weten welke
plaats Herschbach u precies bedoelt, en Herschbach kan natuurlijk ook een familienaam zijn:
https://www.archivportal-d.de/objekte?query=herschbach&offset=0
- zoekend via GenealogieNetz naar de vermelding van een archief, vanaf de plaats Herschbach
door de 'naasthogere niveaus' komt u bijvoorbeeld langs deze pagina's:
http://wiki-de.genealogy.net/Herschbach
http://wiki-de.genealogy.net/Verbandsgemeinde_Selters_%28Westerwald%29
http://wiki-de.genealogy.net/Westerwaldkreis
http://wiki-de.genealogy.net/Rheinland-Pfalz ---> u vindt een vermelding Landeshauptarchiv, Koblenz
Via http://de.wikipedia.org/wiki/Liste_staatlicher_Archive#Deutschland vindt u voor de deelstaat Rheinland-Pfalz als geheel bijvoorbeeld http://de.wikipedia.org/wiki/Landesarchivverwaltung_
Rheinland-Pfalz , met de informatie dat er een speciaal archief bestaat voor de "Zivilstand", de burgerlijke stand ("Etat Civil") die tijdens de Franse bezetting vanaf 1798 is opgebouwd, en de "Personenstand", de moderne burgerlijke stand die algemeen in Duitsland pas vanaf 1874-1876 is ingesteld: "Seit 1. Januar 2011 ist das Personenstandsarchiv Rheinland-Pfalz beim Landeshauptarchiv Koblenz im Aufbau. Seine Zuständigkeit erstreckt sich auf das gesamte Land Rheinland-Pfalz. Es enthält die Personenstandsunterlagen, die durch die Standesamtsaufsichtsbehörden an das Landespersonenstandsarchiv abgegeben werden (Sicherungsregister und Zweitbücher ab 1875 sowie Belegakten zum Zivilstand ab 1798)."
Ook ziet u hier de website http://www.landeshauptarchiv.de/ en de archief-portaalsite http://www.archiverlp.de/ ; als u via het kaartje op deze portaalsite zoekt naar archieven in het district Westerwaldkreis http://www.lha-rlp.de/index.php?id=593&tx_lhaarchivportal2010_pi1[showList]=1&tx_lhaarchivportal2010_pi1[districtId]=24&tx_lhaarchivportal2010_pi1[sword]=Westerwaldkreis ziet u echter geen archief staan bij de Verbandsgemeinde Selters (waar Herschbach onder valt), en bij het naasthogere niveau Westerwaldkreis ook geen archiefinstelling.
Anders aangepakt:
- op de website van de Verbandsgemeinde zelf is zo te zien geen Archiv vermeld.
- ook blijkt er zo te zien geen sprake van een archiefinstelling voor het hele district:
https://www.google.nl/#q=archiv+%2B+westerwaldkreis
en http://www.westerwald-kreis.de/
- zoeken op plaats, op het deelstaatsarchiefportaal http://www.lha-rlp.de/index.php?id=593&no_cache=1 naar Herschbach of Selters levert geen treffers qua archiefinstelling op; beeldcitaat :
- Daar zoeken naar 'Westerwaldkreis' levert geen archiefinstelling, maar wel een kleine archiefcollectie bij het deelstaatsarchief op, die echter niet interessant lijkt voor uw zoektocht:
http://www.archivdatenbank.lha-rlp.de/?bde_name=koblenz/507
- zoeken naar archiefcollecties over Herschbach levert dan wel weer veel treffers op:
Waarschijnlijk gaat het u echter niet zomaar om willekeurige archiefcollecties, maar speciaal om
primaire bronnen : kerkboeken DTB (doop/trouw/begraven), burgerlijke stand e.d.
- Burgerlijke stand wordt als collectie bewaard bij het Personenstandsarchiv RLP:
http://www.landeshauptarchiv.de/index.php?id=189 ;
u merkt al snel dat er helaas in Duitsland nog (lang) geen sprake is van landelijke indexering-
op-naam en overzichten van burgerlijke-standsgegevens, zoals bij ons in WieWasWie,
en ook niet van massale digitalisering / online-beschikbaarheid van de akten zèlf,
zoals wij die kennen bij FamilySearch via ZoekAkten.nl .
Wel vindt u een incompleet maar steeds groter aantal Duitse bronnen direct bij FS,
degelijk geindexeerd op naam, òf "image-only" d.w.z. waarbij u zelf door gescande bronnen op zoek moet gaan : https://familysearch.org/search/collection/location/1927074
Ook dáárvoor moet u voor uzelf de geografische ligging en het "territoriaal toebehoren" van de
gezochte plaats eerst goed "op een rijtje hebben" !
- Kerkboeken (katholiek, evangelisch, e.d.) worden in Duitsland nog bewaard bij de desbetreffende kerkgemeenschappen, in lokale of regionale kerkelijke archieven ; zie uitgebreid deze pagina :
http://www2.genealogy.net/vereine/ArGeWe/wewa2/h-orte/herschbach/ort-ind4.htm
- Op de online-kaart vindt u Herschbach uitstekend weergegeven,
naast het al genoemde Google Maps, bijvoorbeeld
bij ViaMichelin http://www.viamichelin.com/web/Maps?layers=0001&strLocid=31M2NtcDEwOE5UQXVOVGd5OE55NDNNVEU1
Voor meer detail gaat u naar de website GeoBasisViewer Rheinland-Pfalz, die het kaartbeeld
van de topografische kaart gratis aanbiedt: http://geo4.service24.rlp.de/client/geobasisviewer/
(in- en uitzoombaar). Zie voor Herschbach (Unterwesterwald) bijvoorbeeld http://geo4.service24.rlp.de/client/geobasisviewer/?zoom=6&lat=5603174&lon=410598&layers=BTTTTTFTT&location=Herschbach%20%28Herschbach%29
4. Veel informatie voor genealogisch onderzoek in plaatsen in de streek Westerwald
vindt u bij de specialisten op dit gebied, de "Werkgroep Genealogie Westerwald",
Arbeitsgemeinschaft Familienforschung Westerwald: http://argewe.lima-city.de/index-d.htm ;
Collega-genealogen die families & stambomen uit dezelfde plaats Herschbach onderzoeken
(om contact mee op te nemen!) kunt u vinden via o.a. deze pagina, waarop wordt verwezen naar
aanklikbare namen in de kolom links : http://www2.genealogy.net/vereine/ArGeWe/fort.htm
Heel waardevol voor uw stamboom is ook het verschijnsel mailinglijst (Mailingliste of Mailing-Liste),
waarbij u met een soort prikbord via de e-mail informatie, persoonsgegevens, tips en bronnen
kunt uitwisselen met andere genealogen die in dezelfde regio onderzoeken. U kunt hierover veel
toelichting (en een kaartje van de regio's) lezen op GenealogieNetz : http://wiki-de.genealogy.net/Mailingliste en http://list.genealogy.net/mm/listinfo/ . In uw geval zou bijv. deze interessant kunnen zijn: Westerwald-Liste (nr. 41 op het kaartje), http://list.genealogy.net/mm/listinfo/westerwald-l oftewel
http://wiki-de.genealogy.net/Westerwald-L . Levert heel veel op voor uw genealogisch onderzoek,
en u kunt elkaar verder helpen!
5. De belangrijkste databank-websites voor zoeken op familienaam / plaatsnaam
zijn voor Duits onderzoek:
- FamilySearch https://familysearch.org/search/tree/results?count=20&query=%2Bany_place%3Aherschbach&collection_id=%282%203%29
- GeneaNet http://nl.geneanet.org/search/?place=herschbach&ressource=arbre en
- GenealogieNetz, rubriek MetaSuche http://meta.genealogy.net/ ; beeldcitaat :
Succes met uw onderzoek!
Met vriendelijke groet,
Dimitri Vlas